Στα τέλη της δεκαετίας του 1970 ο κεϊνσιανισμός είχε ήδη εξαντλήσει τις δυνατότητες του.
Αντί αυτή η αποτυχία να φέρει και την παραδοχή για την αποτυχία του ίδιου του καπιταλιστικού τόπου παραγωγής, για τους φανατικούς ιδεολόγους αυτού του συστήματος αυτό δεν υπήρξε ποτέ επιλογή. Αντίθετα αναζητήθηκε μια επιστροφή στο παρελθόν, στον παλιό φιλελευθερισμό του 18ου και πρώιμου 19ου αιώνα. Την επιστροφή στο παρελθόν την ονόμασαν πρόοδο και εξάγγειλαν μέσω αυτής της επιστημονικής αθλιότητας την ανατολή του νέου φωτεινού μέλλοντος της οικονομίας της αγοράς.
Αυτός ο νέος φιλελευθερισμός που μπορεί εύκολα να παρομοιαστεί με καπιταλιστικό φονταμενταλισμό και περιεχόμενο του οποίου είναι η επιχειρηματική λογική της ελαχιστοποίησης των κόστων, ανήχθει σε θρησκεία που θεραπεύει τα πάντα.
Στην κλίνη του Προκρούστη μπήκαν όλα όσα βρίσκονταν μέχρι τότε εκτός της επιχειρηματικής λογικής της κερδοφορίας. Όλα όσα λειτουργούν δημιουργώντας ελλείμματα πρέπει να διορθωθούν αλλάζοντας ιδιοκτησιακό καθεστώς, περνώντας στους ιδιώτες.
Πρόκειται στην ουσία για όλη την υποδομή που ο ίδιος ο καπιταλισμός δημιούργησε για τον εαυτό του. Κάτω από το σύνθημα της «ιδιωτικοποίησης» εκδηλώνεται μια χωρίς προηγούμενο διάθεση καταστροφής όλων όσα οικοδομήθηκαν κατά την διάρκεια ενός και πλέον αιώνα σε κρατικές και οικονομικές δομές (τηλεπικοινωνίες, ενέργεια, εκπαίδευση, υγεία, μεταφορές, οδικά δίκτυα κτλ). Σε αυτό το προτσές, ο καπιταλισμός, που κυριολεκτικά τρελάθηκε, από-οικοδομεί τις δικές του υποδομές. Ολόκληροι τομείς της κοινωνικής υποδομής υποτάσσονται στον επιχειρηματικό υπολογισμό της κερδοφορίας παρ’ όλο που με αυτό τον τρόπο δεν λαμβάνεται υπόψη και περιφρονείται η φύση τους ως υποδομών που εξυπηρετούν το σύνολο της κοινωνίας και οι οποίες δεν μπορούν να λειτουργούν σύμφωνα με τους νόμους της επιχειρηματικότητας. Και τούτο διότι οι υποδομές αυτές δεν αποτελούν επιχειρήσεις της αγοράς αλλά άμεσα υλικές και κοινωνικές προϋποθέσεις χωρίς τις οποίες δεν μπορεί να λειτουργήσει κανενός είδους κοινωνική αναπαραγωγή.
Στην Κύπρο μπορεί το θέμα των ιδιωτικοποιήσεων να έχει μπει στο επίκεντρο του δημόσιου λόγου με αφορμή τις νέες μνημονιακές συνθήκες, ωστόσο η διαδικασία αυτή σε ολόκληρο τον πλανήτη καταγράφεται εδώ και δεκαετίες. Και μπορεί στην Κύπρο στο στόχαστρο των νεοφιλελεύθερων να μπήκαν κατ’ αρχήν οι ημικρατικοί οργανισμοί που είναι ουσιαστικά κερδοφόροι, ωστόσο σε όλη την καπιταλιστική ανθρωπότητα πρώτος στόχος των νεοφιλελευθέρων έγιναν οι κοινωνικοί – κρατικοί και πολιτιστικοί τομείς. Κάθε τι που δεν υπηρετεί την άμεση καπιταλιστική αξιοποίηση οφείλει να εξαφανισθεί από τη γη. Σε όλο τον πλανήτη το ένα μετά το άλλο κλείνουν δημόσια επιστημονικά ινστιτούτα και νοσοκομεία, νηπιαγωγεία και θέατρα, σχολεία και κοινωνικά ιδρύματα ή περικόπτονται χρηματοδοτήσεις σε τέτοιο βαθμό που περιορίζεται δραστικά η λειτουργία τους. Όπως το αποτύπωσε εύσχημα ένας σύγχρονος στοχαστής «το κράτος δημοπρατεί τις δημόσιες υπηρεσίες όπως ένας πτωχευμένος αριστοκράτης τα ασημένια μαχαιροπήρουνά του». Αυτή θα είναι με μαθηματική ακρίβεια η εξέλιξη των ιδιωτικοποιήσεων και στην Κύπρο.
Η ιδιωτικοποίηση σημαίνει κατά κανόνα ότι όλα εξαρτώνται από την ατομική ικανότητα πληρωμής και άρα συνεπάγεται το τέλος του κράτους προνοίας. Σε όλο τον «ανεπτυγμένο» κόσμο κλείνουν δρομολόγια των τρένων και παραρτήματα του ταχυδρομείου, καταρρέει συχνά το σύστημα ηλεκτροδότησης (ιδιαίτερα στις ΗΠΑ), αυξάνονται τα ατυχήματα με αεροπλάνα και τρένα. Στο εκπαιδευτικό σύστημα εξαπλώνεται η εκπαίδευση δύο τάξεων και στο σύστημα υγείας η ιατρική των δύο τάξεων. Ο καπιταλισμός του 21ου αιώνα μας επιστρέφει θριαμβευτικά στην εποχή της γέννησης του, τότε που επειδή ήσουν φτωχός και «πλεονάζων» έπρεπε να πεθάνεις ενωρίτερα.
Αυτό που δεν καταλαβαίνουν ή δεν θέλουν να καταλάβουν οι νεοφιλελεύθεροι ιδεολόγοι είναι ότι ο καπιταλισμός χρειάζεται υποδομές που δεν μπορούν να λειτουργούν σύμφωνα με τους νόμους του καθαρού επιχειρηματικού ορθολογισμού. αλλιώς δεν θα μπορούσε το κράτος να εκπληρώνει το ρόλο του σαν γενική κοινωνική προϋπόθεση του ίδιου του καπιταλιστικού τρόπου παραγωγής. Η υποδομή της οικονομίας της αγοράς είναι κάτι το διαφορετικό από την ίδια την οικονομία της αγοράς. Δεν μπορεί να υποτάσσεται στις συγκυριακές διακυμάνσεις των κινήσεων του κεφαλαίου και ούτε μπορεί να τίθεται σε αμφιβολία η συνεχής παροχή των ίδιων των υποδομών. Αν και σε αυτό το πεδίο ίσχυε καθολικά η λογική του επιχειρηματικού κυνηγητού του κέρδους, τότε το ίδιο το σύστημα της καπιταλιστικής συσσώρευσης ως τέτοιο δεν θα ήταν ικανό να αναπαράγεται. Είναι ο ίδιος ο καπιταλισμός που δημιούργησε αυτές ακριβώς τις υποδομές για να τον εξυπηρετούν – με την ευρεία έννοια – και τις «ανέθεσε» στο κράτος. Συγκοινωνίες, ταχυδρομείο, ενέργεια, αποχετευτικό σύστημα, σύστημα υγείας, εκπαίδευση κλπ., «ανατέθηκαν» στο κράτος όχι επειδή το κράτος «διαχειρίζεται καλύτερα» αλλά επειδή πρόκειται για τομείς που πρέπει να αναπτυχθούν συνολικά για την κοινωνία ούτως ώστε ο καπιταλισμός να μπορεί να επιβληθεί στην κοινωνία γενικά.
Όμως αυτή η ολοκληρωτική ιδιωτικοποίηση του κόσμου σκάβει τον ίδιο τον λάκκο του καπιταλισμού. Ο καπιταλισμός τρώει τις σάρκες του με τίμημα την πλειοψηφία της ανθρωπότητας για την οποία αυτή η εξέλιξη σημαίνει αποκλεισμό από στοιχειώδεις υπηρεσίες λόγω έλλειψης αγοραστικής δύναμης. Η υποδομή της κοινωνίας, πάνω στην οποία μπορεί να λειτουργήσει ο καπιταλισμός καταστρέφεται με τον ίδιο ρυθμό που οι φανατικοί της ιδιωτικοποίησης ελαχιστοποιούν τα κόστη. Το αποτέλεσμα είναι προβλέψιμο: τίποτα δεν θα λειτουργεί σωστά ή δεν θα λειτουργεί καθόλου και κανένας ή πολύ λίγοι θα μπορούν να πληρώνουν. Ο καπιταλισμός πρέπει τότε να κλείσει την ανθρώπινη κοινωνία, ελλείψει κερδοφορίας, και να ανοίξει μια άλλη.
Γράφει: Κωνσταντίνος Στυλιανού
