Ο πόλεμος κατά των αδύναμων στην Παιδεία. Του Χρίστου Χριστοφίδη

«Για να ευνοούνται οι ήδη ευνοημένοι και να αδικούνται οι ήδη αδικημένοι, το σχολείο πρέπει να αγνοεί και αρκεί να αγνοεί τη μορφωτική ανισότητα των μαθητών από διαφορετικές κοινωνικές τάξεις. Με άλλα λόγια, αντιμετωπίζοντας όλους τους διδασκόμενους, όσο άνισοι κι αν είναι στην πραγματικότητα, σαν ίσους μεταξύ τους, ίσους ως προς τα δικαιώματα και τις υποχρεώσεις, το σχολείο οδηγείται στην πράξη να επικυρώνει με το βάρος της εγκυρότητας του τις αρχικές ανισότητες στην Παιδεία», Pierre Bourdieu

Έχουμε από το 1960 δεκάδες επιστημονικές έρευνες που αποδεικνύουν ότι οι κοινωνικές ανισότητες αναπαράγονται και εντείνονται μέσα στο ίδιο το εκπαιδευτικό σύστημα. Με άλλα λόγια, η σχολική επιτυχία και αποτυχία είναι σε σημαντικό βαθμό προκαθορισμένη από το μορφωτικό και κοινωνικο – οικονομικό επίπεδο των γονιών. Αυτή την αναντίλεκτη πραγματικότητα τεκμηρίωσαν με τη δουλειά τους εδώ και δεκαετίες κορυφαίοι επιστήμονες όπως οι Pierre Bourdieu, Passeron, Bernstein, η ελληνίδα Άννα Φραγκουδάκη  και πολλοί άλλοι.

Αυτή η πραγματικότητα θεωρείται επιστημονικό δεδομένο στον κλάδο της Κοινωνιολογίας της Εκπαίδευσης. Θυμάμαι τον καθηγητή Robert Fine να εξηγεί πως μια από τις μεγαλύτερες δυσκολίες για να αλλάξει και να γίνει πιο δίκαιο το εκπαιδευτικό σύστημα, είναι το γεγονός ότι πολλοί καθοριστικοί δρώντες στο χώρο της εκπαίδευσης (όπως εκπαιδευτικοί, διαμορφωτές πολιτικής κ.α.), είναι αποτέλεσμα αυτού ακριβώς του εκπαιδευτικού συστήματος. Επικρατεί συνήθως δηλαδή η λογική ότι «αφού τα κατάφερα εγώ, τότε το σύστημα είναι δίκαιο». Επίσης είναι γνωστό ότι πολλές φορές οι εξαιρέσεις χρησιμοποιούνται για να αναιρέσουν τον κανόνα. Δηλαδή όλοι ξέρουμε  ένα παράδειγμα παιδιού από τα χαμηλότερα κοινωνικο- οικονομικό σύστημα το οποίο να αρίστευσε και καταξιώθηκε στο εκπαιδευτικό μας σύστημα. Ιδιαίτερα στην Κύπρο που τα επιστημονικά δεδομένα αποδεικνύουν ότι τις περασμένες δεκαετίες είχαμε ένα από τα ψηλότερα ποσοστά κοινωνικής κοινωνικότητας παγκοσμίως, λόγω ακριβώς ενός εκπαιδευτικού συστήματος το οποίο παρά τα προβλήματα του προσπαθούσε σκληρά να στηρίξει όλα τα παιδιά του. Επίσης οφείλουμε να ομολογήσουμε ότι μια μεγάλη επιτυχία του εκπαιδευτικού μας συστήματος τις προηγούμενες δεκαετίες ήταν η συνεχής μείωση του ποσοστού των παιδιών που εγκατέλειπαν το σχολείο πριν την ολοκλήρωση της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης (early school leαvers). Mόνο που στην προκειμένη περίπτωση οι εξαιρέσεις απλά επιβεβαιώνουν το κανόνα.

Με πιο απλά λόγια: χιλιάδες παιδιά που προέρχονται από τα χαμηλά και μεσαία κοινωνικοοικονομικά στρώματα αφήνονται στην εκπαιδευτική αποτυχία. Ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια διακυβέρνησης Αναστασιάδη, οι κυβερνώντες έχουν επιδοθεί σε πολιτικές που ουσιαστικά ισούνται με μια μορφή πολέμου κατά των λιγότερων ευνοημένων παιδιών μας.

Είναι η πρώτη κυβέρνηση που έχει επιδοθεί σε μια οργανωμένη επίθεση απαξίωσης κατά του δημόσιου σχολείου. Η υπόσκαψη του δημόσιου σχολείου δημιουργεί από μόνη της μια μεγάλη ανισότητα, με μαθητές δύο κατηγοριών: αυτών της δημόσιας και αυτών της ιδιωτικής εκπαίδευσης. Έπειτα, μια σειρά από κυβερνητικές αποφάσεις αποτελούν τα τελευταία χρόνια επίθεση στα λιγότερο ευνοημένα παιδιά μας. Παραδείγματα: η απόφαση για περικοπές στις ώρες στήριξης και ενισχυτικής διδασκαλίας για τα παιδιά με μαθησιακές δυσκολίες. Η ενίσχυση των τεραστίων κενών που υπάρχουν στην Ειδική Ενιαία Εκπαίδευση. Ο παραγκωνισμός των εσπερινών λυκείων και των εσπερινών τεχνικών σχολών που αποτελούν τα σχολεία δεύτερης ευκαιρίας για πρόσωπα που αναγκάστηκαν για κοινωνικούς και οικονομικούς λόγους να εγκαταλείψουν το σχολείο. Οι περικοπές στα κονδύλια για τη φοιτητική μέριμνα και τα στοχευμένα μέτρα στήριξης φοιτητών. Η κατάργηση του προγράμματος δωρεάν παραχώρησης ηλεκτρονικού υπολογιστή στους μαθητές μας. Η ενίσχυση του εξετασιοκεντρικού χαρακτήρα του σχολείου, που θα φέρει αύξηση της σχολικής αποτυχίας και θα εξωθήσει παιδιά να εγκαταλείψουν το σχολείο. Αυτά είναι μόνο μερικά παραδείγματα μιας -ενδεχομένως συνειδητής- προσπάθειας να αναπαραχθούν οι κοινωνικές ανισότητες. Να έχουμε παιδιά με λίγες γνώσεις και δεξιότητες, που μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως φθηνό εργατικό δυναμικό. Και κάποια, λιγότερα παιδιά, που τελικά θα αποτελέσουν την ελίτ της κοινωνίας.

Η κρίση του κορονοιού αποτέλεσε τη «μάχη των μαχών» κατά των φτωχών και των μεσαίων στρωμάτων. Εξοστράκισαν, αν είναι δυνατό, τα παιδιά με αναπηρία από τα σχολεία! Για εβδομάδες ολόκληρες μαθητές και μαθήτριες μας στο Γυμνάσιο και στο Λύκειο δεν είχαν πρόσβαση στη τεχνολογία και κατεπέκταση στην εξ΄ αποστάσεων διδασκαλία. Ενώ τα σχολεία έχουν επαναλειτουργήσει ήδη, χιλιάδες παιδιά στο δημοτικό παραμένουν χωρίς tablet τα οποία είχαν εξαγγείλει οι κυβερνώντες δεκάδες φορές. Σε αυτή την κρίση οι κυβερνώντες πέταξαν με αποφάσεις τους χιλιάδες παιδιά από τα χαμηλότερα στρώματα της κοινωνίας εκτός εκπαιδευτικού συστήματος. Ενώ χώρες όπως η Νέα Ζηλανδία που κατέβαλαν μια επιτυχημένη προσπάθεια στην επίτευξη της εξ αποστάσεως διδασκαλίας, διασφάλισαν πρώτα την πρόσβαση όλων των παιδιών στη τεχνολογία, εδώ στην Κύπρο ξανανοίγουν τα σχολεία και ακόμα περιμένουμε.

Ενώ για την Υγεία οι κυβερνώντες ανακοίνωσαν, σωστά, εκατό εκατομμύρια πρόσθετης στήριξης, για τη δημόσια εκπαίδευση δεν μπόρεσαν να βρουν μερικά μόνο εκατομμύρια για να διασφαλίσουν το ανθρώπινο δικαίωμα του κάθε παιδιού για ελεύθερη πρόσβαση στην εκπαίδευση.  Ενώ για την αντιμετώπιση της πανδημίας επαίρονται ότι συμβουλεύτηκαν ειδικούς, για τη δημόσια εκπαίδευση ακόμα αυτοσχεδιάζουν.

Το επίπεδο της Παιδείας σε μια κοινωνία διαδραματίζει καθοριστικό ρόλο για την ποιότητα ζωής, τη δυνατότητα συμμετοχής στο κοινωνικό γίγνεσθαι, τη δυνατότητα να απολαύσεις το πολιτισμικό αγαθό που παράγεται, τη δυνατότητα προοδευτικής ανάπτυξης της κοινωνίας, τη δυνατότητα να συμβαδίζεις με τα νέα επιστημονικά και τεχνολογικά δεδομένα. Σχετίζεται με την οικονομική ανάπτυξη. Αποτελεί τη βάση για μια κοινωνία ευημερίας. Οι νεοφιλελεύθερες εμμονές της κυβέρνησης Αναστασιάδη δεν θυματοποιούν απλά χιλιάδες παιδιά μας που οδηγούνται στη σχολική αποτυχία, αλλά ταυτόχρονα παίρνουν την κοινωνία μας, την οικονομία μας, το πολιτισμικό μας επίπεδο, πολύ πίσω.

Χρίστος Χριστοφίδης

Επικεφαλής Γραφείου Παιδείας ΑΚΕΛ