Μια τρίτη ανάγνωση: Πώς φτάσαμε στο «κούρεμα». Του Χριστόφορου Φωκαΐδη

Το Κυπριακό Μνημόνιο, η Τραπεζική Ένωση και το στρατηγικό αδιέξοδο της Κύπρου

Έχουν λεχθεί και γραφτεί πάρα πολλά σε σχέση με την οδυνηρή απόφαση του Eurogroup για την Κύπρο καθώς και τις τραγικές συνέπειες και προεκτάσεις αυτής της εξέλιξης. Στην ανάλυση που ακολουθεί επιχειρώ συνοπτικά μια τρίτη ανάγνωση των όσων μας οδήγησαν στην απόφαση της 15^ης και στη συνέχεια της 24^ης Μαρτίου, επικεντρώνοντας την προσοχή μου στο ευρωπαϊκό πλαίσιο πολιτικής και τη στρατηγική διαμόρφωση των συμφερόντων των διαφορών ευρωπαϊκών κρατών  γύρω από το ζήτημα της ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών.

Από το στατικό στο δυναμικό πλαίσιο ανάλυσης

Η στατική θεώρηση των πραγμάτων και η αποσπασματική ανάλυση γεγονότων δεν μας επιτρέπει, κατά τη γνώμη μου, να διαγνώσουμε σε όλη της την έκταση, τη δυναμική των εξελίξεων. Χρειάζεται πιστεύω μια πιο σφαιρική και πολυπρισματική προσέγγιση για να καταστεί δυνατή η διάκριση ανάμεσα στα  πραγματικά αιτία και τα  επιφαινόμενα κάποιων γεγονότων. Για να θυμηθούμε τον Κέινς, οι πραγματικές αιτίες κάποιων ιστορικών γεγονότων, συχνά «διαφεύγουν της προσοχής των παρατηρητών λόγω του βαθμιαίου χαρακτήρα τους» (John Maynard Keynes, The economic consequences of the Peace, 1919).

Στην  Ευρωπαϊκή Ένωση βρίσκονται σε εξέλιξη, εδώ και μήνες, κρίσιμες διεργασίες βαθμιαίων αλλαγών που σχετίζονται με το διακηρυγμένο στόχο, για τη δημιουργία Τραπεζικής Ένωσης, όπως έχει αποτυπωθεί στα Συμπεράσματα της Συνόδου Κορυφής του Ιουνίου 2012. Έγραφα χαρακτηριστικά τότε, πως «λίγοι φαίνεται να συνειδητοποιούν στη γηραιά ήπειρο πως η συζήτηση που ξεκίνησε αυτή τη βδομάδα στο Ευρωπαϊκό Συμβούλιο, θα αλλάξει πολύ σύντομα τις ζωές όλων μας»( It’s the globalisation stupid!, άρθρο Χρ. Φωκαϊδη, 1 Ιουλίου 2012).

Από την κατάρρευση της Lehman Brothers τον Οκτώβριο του 2008 και αφού πολλά ευρωπαϊκά κράτη αναγκάστηκαν να ακολουθήσουν το δρόμο της διάσωσης ιδιωτικών τραπεζών δαπανώντας τεράστιους κρατικούς πόρους, το κρίσιμο ερώτημα που συζητιόταν σε ακαδημαϊκούς κύκλους και δεξαμενές σκέψης, ήταν πως σπάζει ο φαύλος κύκλος, που οδηγεί στο να βλάπτουν οι τράπεζες τα κράτη και τα κράτη τις τράπεζες (Χρήστος Χατζηεμμανουήλ, «Οι Τράπεζες και η Κρίση του Ευρώ», Περιοδικό Foreign Affairs,Αύγ.-Σεπτ.2012). Αυτό ακριβώς το ερώτημα έθεσε για πρώτη φορά επίσημα σε πολιτικό επίπεδο, η Διευθύντρια του Διεθνούς Νομισματικού Ταμείου Κριστίν Λαγκάρτ στις 17 Απριλίου του 2012. Ο πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Μανουέλ Μπαρόζο, στην ίδια κατεύθυνση, λίγες μέρες αργότερα έθετε ανοικτά το ζήτημα μιας Τραπεζικής Ένωσης για την Ευρώπη, το οποίο παραπέμφθηκε στη Σύνοδο Κορυφής της 28ης και 29ης Ιουνίου 2012.

Σ’ αυτή τη Σύνοδο θα εστιάσουμε καταρχάς την προσοχή μας για να μπορέσουμε να  ξετυλίξουμε στη συνέχεια το κουβάρι των εξελίξεων που οδήγησαν στην τελευταία απόφαση του Eurogroup για την Κύπρο. Μόνο έτσι, πιστεύω, μπορούμε να κατανοήσουμε πως και γιατί εγκλωβιστήκαμε σε ένα στρατηγικό αδιέξοδο, που μας έφερε ενώπιον του οδυνηρού διλήμματος μεταξύ κουρέματος καταθέσεων ή άτακτης ολικής χρεοκοπίας.

Η ουρά της Συνόδου …που «έκλεινε» το δρόμο για απευθείας ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών

Ας πάμε λοιπόν πίσω στο Ιούνιο του 2012. Η δημοσία συζήτηση εκείνη την περίοδο, περιστρεφόταν γύρω από το δίλημμα λιτότητα ή ανάπτυξη. Η εκλογή Ολάντ στη Γαλλία στις 6 Μαΐου του 2012 παρουσιαζόταν τότε ως μήνυμα αποδοκιμασίας απέναντι στις πολιτικές λιτότητας του δίδυμου  Μερκοζί (Μέρκελ και Σαρκοζί). Η Αριστερά στην Ευρώπη και στην Κύπρο, έκανε λόγο για ιδεολογική νίκη και προεξοφλούσε αλλαγή πολιτικού κλίματος και συσχετισμών. Ο Ολάντ, έχοντας την ένθερμη υποστήριξη των δεξιών(στο σύνολο τους!) κυβερνήσεων του Νότου, προσέρχεται στη Σύνοδο του Ιουνίου, έχοντας τις αποσκευές του το «Σύμφωνο Ανάπτυξης». Ήταν η γαλλική απάντηση στο «Δημοσιονομικό Σύμφωνο», παρόλο που εκ των πραγμάτων ήταν περισσότερο διακηρυκτικού χαρακτήρα, αφού ουσιαστική ανάπτυξη χωρίς λεφτά δεν μπορούσε να υπάρξει.  Όπως σημείωνα σε σχετικό άρθρο, για να βγει η Ευρώπη από την κρίση, θα έπρεπε «να υπάρξει κάποιας μορφής αμοιβαιοποίηση του χρέους». Για παράδειγμα, η πρόταση για έκδοση ευρω-ομολόγων κινείτο προς αυτή την κατεύθυνση. Η γερμανική αντιπρόταση ήταν πως για να υπάρξει αμοιβαιοποίηση του χρέους θα έπρεπε να προηγηθεί «κάποιας μορφής αμοιβαιοποίηση κυριαρχίας» (π.χ.Υπερ-επίτροπος Οικονομικών και έλεγχος εθνικών προϋπολογισμών). Κάτι τέτοιο όμως προσέκρουε, πριν και πάνω απ’ όλα, στην παραδοσιακά αρνητική στάση των Γάλλων (βλ. Η κρίση χρέους και η ψυχολογική διάλυση της Ευρώπης, άρθρο Χρ. Φωκαϊδη, 8 Ιουλ.2012 ).

Τελικά, το «Σύμφωνο Ανάπτυξης» εγκρίθηκε αφού και η αριστερή αντιπολίτευση στη Γερμανία απειλούσε πως σε διαφορετική περίπτωση, δεν θα ενέκρινε τον Ευρωπαϊκό Μηχανισμό Στήριξης(ΕΜΣ), που απαιτούσε συνταγματική πλειοψηφία 2/3 στη Γερμανική Βουλή. Η πραγματική όμως μάχη δεν ήταν για το «Σύμφωνο Ανάπτυξης». Ήταν ακριβώς για τον ΕΜΣ και πιο συγκεκριμένα για τη δυνατότητα απευθείας ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών. Υπό το φως του κινδύνου κατάρρευσης της Ισπανικής οικονομίας και υπό την απειλή αποχώρησης από τη Σύνοδο του Ιταλού πρωθυπουργού Μάριο Μόντι, η Γερμανία συγκατάνευσε σε μια καταρχήν συμφωνία, που έδινε τη δυνατότητα απευθείας ανακεφαλαιοποίησης των τραπεζών από τον ΕΜΣ. Κάποιοι – και εδώ  στην Κύπρο – ισχυρίστηκαν τότε ότι η απόφαση άφηνε ανοιχτό το ενδεχόμενο αναδρομικής ισχύος. Η ουρά που υπήρχε, όμως, στη συμφωνία ήταν δηλωτική των προθέσεων της Γερμανίας. Η παρέμβαση του ΕΜΣ θα ήταν δυνατή μόνο αφού θεσπισθεί αποτελεσματικός ενιαίος μηχανισμός τραπεζικής εποπτείας! Καθιστούσε, δηλαδή, την τραπεζική εποπτεία προϋπόθεση της απευθείας ανακεφαλαιοποίησης. Μόντι και Ολάντ μπορεί να κέρδισαν, για λίγο, τις εντυπώσεις της Συνόδου. Η Μέρκελ όμως είχε κρατήσει την ουσία!

Εκείνη την περίοδο, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε μάλιστα δημόσια σχέδιο το οποίο προέβλεπε κοινούς κανόνες παρέμβασης για τράπεζες που αντιμετωπίζουν προβλήματα καθώς και μέτρα που θα απέτρεπαν την ανάγκη για πακέτα διάσωσης με χρήματα των φορολογουμένων. Πιο συγκεκριμένα, το σχέδιο προνοούσε πως το κόστος της αναδιάρθρωσης των τραπεζών θα μετατοπιζόταν στους μετόχους, στους πιστωτές και στους υπαλλήλους ενώ έδινε, μεταξύ άλλων, ευρείες εξουσίες στις εθνικές αρχές να αποκτήσουν τον έλεγχο μιας τράπεζας που καταρρέει και να προβούν σε πώληση του συνόλου ή μέρους της τράπεζας (Σχέδιο Οδηγίας, 6 Ιουνίου 2012, 2012/0150, COD). Διαβάζοντας το σχέδιο, μπορεί κανείς εύκολα να κατανοήσει πως το πλαίσιο όλων όσων προνοούνταν στο πολυσέλιδο νομοσχέδιο που εσπευσμένα ψήφισε η Κυπριακή Βουλή την Παρασκευή 22 Μαρτίου 2013, είχε ήδη παρουσιαστεί από τη Ευρωπαϊκή Επιτροπή από τον Ιούνιο του 2012 (σημειώστε εδώ τη δήλωση του Διοικητή της ΚΤ ότι «κρατήσαμε τη Λαϊκή στον αναπνευστήρα για εννέα μήνες μέχρι να γίνουν εκλογές»!)

Το Κυπριακό Μνημόνιο και οι Ρώσοι ολιγάρχες: Εξάγοντας την προεκλογική ατζέντα

Κατά τη διάρκεια του δεύτερου εξαμήνου του 2012, η Κύπρος που για πρώτη φορά αναλάμβανε την Ευρωπαϊκή Προεδρία, καλείτο ταυτόχρονα να διαχειριστεί τις διαπραγματεύσεις για τον καταρτισμό και την κατάληξη σε συμφωνία για το δικό της Μνημόνιο. Γρήγορα, όμως, αυτό που στους απλούς πολίτες ήταν προφανές, δεν θα μπορούσε να μην ήταν προφανές και για την Τρόικα. Η Κυπριακή κυβέρνηση, που  στην πραγματικότητα σύρθηκε στο να προσφύγει για στήριξη από τον ΕΜΣ, μετά τις δραματικές συστάσεις του Διοικητή της ΚΤ, επιχειρεί με κάθε τρόπο να καθυστερήσει την υπογραφή συμφωνίας για μετά τις προεδρικές εκλογές.  Δεν υπάρχει άλλο προηγούμενο στην Ευρώπη, όπου οι διαπραγματεύσεις με την Τρόικα κράτησαν τόσους μήνες.

Την ίδια ώρα, βεβαίως, η προεκλογική εκστρατεία στην Κύπρο έχει μπει στα βαθιά. Η κυβέρνηση Χριστόφια επαναλαμβάνει σε όλους τους τόνους –και εντός και εκτός Κύπρου – πως το κύριο πρόβλημα της Κύπρου είναι οι τράπεζες! Το πρόβλημα, όπως είχε υποδείξει εύστοχα ο Σταύρος Ζένιος ήταν δίδυμο και ανατροφοδοτούσε ένα φαύλο κύκλο μεταξύ δημοσίου και τραπεζικού τομέα. Ο τρόπος, ωστόσο, που εξωτερικεύσαμε το πρόβλημα μας στην Ευρώπη, έδωσε τη δυνατότητα σε άλλες χώρες και κυρίως στους δανειστές μας, να το εντάξουν, με το δικό τους τρόπο, στη δική τους εσωτερική πολιτική ατζέντα. Στη Γερμανία, μετά από διαρροή εγγράφου των Γερμανικών Μυστικών Υπηρεσιών στο περιοδικό Der Spiegel, στο οποίο παρουσιαζόταν η Κύπρος ως φορολογικός παράδεισος ξεπλύματος «βρώμικου» χρήματος, η αριστερή αντιπολίτευση προειδοποιεί την κυβέρνηση Μέρκελ, ότι δεν πρόκειται να δεχθεί οι Γερμανοί φορολογούμενοι να πληρώνουν για να σώσουν τις «βρώμικες» καταθέσεις Ρώσων ολιγαρχών (ας σημειωθεί εδώ παρενθετικά πως δεν υπάρχει γραμμική σχέση συμφερόντων μεταξύ Ρώσων ολιγαρχών στη Κύπρο και  Κρεμλίνου. Για τον ρόλο, όμως, της Ρωσίας σε σχέση με το Κυπριακό Μνημόνιο και τις ευρύτερες γεωπολιτικές προεκτάσεις στα ζητήματα ενέργειας θα χρειαζόταν ξεχωριστή ανάλυση).

Μετά το Νοέμβριο, αφού κλείνει πλέον το τρίτο Ελληνικό Μνημόνιο από την κυβέρνηση Σαμαρά, και αρχίζει σιγά-σιγά να σταθεροποιείται η κατάσταση στην Ελλάδα, παρατηρείται μια έξαρση προπαγάνδας εναντίον της Κύπρου που μεταφέρεται και σε άλλες χώρες. Είναι ενδεικτικό πως ο Υπουργός Οικονομικών της σοσιαλιστικής κυβέρνησης της Γαλλίας Πιερ Μοσκοβισί, θα κάνει λόγο αργότερα για οικονομία-καζίνο στην Κύπρο. Το κλίμα επιβαρύνεται ακόμα περισσότερο, όταν η κυπριακή κυβέρνηση επιχειρεί «να κάνει παιγνίδι» με τη Μόσχα, αποσκοπώντας σε διμερή συμφωνία για νέο δάνειο. Σε πρώην χώρες του Ανατολικού Μπλοκ, όπως και στη Φινλανδία (βλ. όρο Φινλαδοποίησης στις Διεθνείς Σχέσεις), τα ζητήματα που έχουν να κάνουν τη Ρωσία επαναφέρουν ψυχροπολεμικά σύνδρομα, που εύκολα κινητοποιούν αντι-ρωσικά αισθήματα στη κοινή γνώμη. Οι Κύπριοι βουλευτές έτρεχαν να πείσουν ευρωπαϊκά κοινοβούλια, έχοντας υπό μάλης παλαιότερες εκθέσεις της Moneyval που καταδείκνυαν ότι, στη χειρότερη περίπτωση, στην Κύπρο δεν γινόταν  κάτι διαφορετικό απ’ ότι γίνεται αλλού στην Ευρώπη. Το παιγνίδι όμως ήταν πολιτικό… και είχε πλέον χαθεί!

Το «Χριστουγεννιάτικο δώρο» της Κυπριακής Προεδρίας και η κατίσχυση του Γερμανικού άξονα

Η καθυστέρηση που επιχειρούσε η κυπριακή κυβέρνηση ήταν φαίνεται βολική για όλους, ιδιαίτερα όμως για τη Γερμανία που καθοδηγούσε τις εξελίξεις. Την ίδια ώρα που το ΔΝΤ επαναλάμβανε τη θέση ότι δεν επιθυμεί να επιβαρυνθεί οικονομικά συμμετέχοντας σε νέα πακέτα διάσωσης στην Ευρώπη και πως οι τράπεζες θα πρέπει να χρηματοδοτηθούν από τον ΕΜΣ, το Βερολίνο, υπό τον κίνδυνο τυχόν ατυχήματος σε μεγάλη χώρα του Νότου, επιχειρεί να συγκεκριμενοποιήσει το πλαίσιο απόφασης του Ιουνίου του 2012. Στόχος, η μετάθεση του χρόνου εφαρμογής της εποπτικής αρχής και άρα ανάληψης δράσης από τον ΕΜΣ για απευθείας ανακεφαλαιοποίηση, όσο το δυνατό αργότερα. Κόκκινη γραμμή για τους Γερμανούς αποτελεί και το ποιες τράπεζες θα τεθούν υπό ευρωπαϊκή εποπτεία.  Το Βερολίνο δεν θέλει να περάσει υπό ευρωπαϊκή δικαιοδοσία η εποπτεία των περιφερειακών της τραπεζών (Landesbanken), οι οποίες ελέγχονται για ριψοκίνδυνες διεθνείς δραστηριότητες.

Στο κρίσιμο ραντεβού του Δεκεμβρίου του 2012, οι Γερμανοί κατοχυρώνουν πλήρως τις βασικές τους θέσεις. Η συμφωνία χαρακτηρίζεται  από όλους ιστορική. Μάλιστα, ο Κύπριος υπουργός Οικονομικών, κ. Σιαρλή, μετά τη τελευταία σύνοδο του Ecofin στην οποία προέδρευσε, τη χαρακτήρισε ως ένα «Χριστουγεννιάτικο δώρο για τους πολίτες της Ευρώπης».Στην πραγματικότητα, όμως, η συμφωνία επισφράγιζε την κατίσχυση του Γερμανικού Άξονα. Η Γαλλία του Ολάντ, ο οποίος έξι μήνες μετά από την εκλογή του κατέγραφε ιστορικά  χαμηλά ποσοστά δημοτικότητας, αναγκάζεται σε άτακτο συμβιβασμό έχοντας να αντιμετωπίσει εξαιρετικά δύσκολες συνθήκες στο εσωτερικό. Αξίζει να σημειωθεί πως απηχώντας τις εκτιμήσεις του ΔΝΤ, o Economist, παρουσιάζοντας στο εξώφυλλο μια δέσμη από γαλλικές μπαγκέτες έτοιμες να εκραγούν, έγραφε στις 21 Νοεμβρίου 2012 πως «η κρίση στη Γαλλία μπορεί να χτυπήσει ακόμα και στις αρχές του νέους έτους και πως «ο Ολάντ δεν έχει πολύ χρόνο για να απενεργοποιήσει τη βόμβα στην καρδιά της Ευρώπης».

Με την Ισπανία σε ειδικό καθεστώς προκειμένου να δέχεται ενέσεις ρευστότητας από την Ευρωπαϊκή Κεντρική Τράπεζα, με την Ιταλία να μοιάζει με ακυβέρνητο καράβι μετά την παραίτηση Μόντι και με 3 χώρες της περιφέρειας (Πορτογαλία, Ιρλανδία, Ελλάδα) να βρίσκονται σε προγράμματα στήριξης και άρα να μην έχουν καμιά διαπραγματευτική δύναμη, ο Γερμανικός Άξονας των χωρών-δανειστών, επέβαλε πλήρως τις βασικές του θέσεις. Η έναρξη της άσκησης ενιαίας και άμεσης εποπτείας των τραπεζών της Ευρωζώνης, προκειμένου να καταστεί εφικτή η απευθείας ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών μετατίθεται το 2014. Στο μεταξύ καλείτο  η Ευρωπαϊκή Επιτροπή να ετοιμάσει κανόνες για την εναρμόνιση των εθνικών μηχανισμών εξυγίανσης των τραπεζών και εγγύησης των καταθέσεων κάτω των 100,000 εντός του 2013. Αυτά συνιστούσαν προϋποθέσεις για τη λειτουργία της Τραπεζικής Ένωσης. Συνεπώς, η  μη εφαρμογή τους, με όρους «γερμανικούς», θα μπορούσε δυνητικά  να μεταθέσει ακόμα περισσότερο το νέο ορόσημο του 2014, αναλόγως των εξελίξεων.

Το στρατηγικό αδιέξοδο της Κύπρου:Από το bail-out στο bail-in

Στην Κύπρο η συζήτηση ως προς το κατά πόσο είναι ή όχι βιώσιμο το κυπριακό χρέοςσυνεχιζόταν, με το ΔΝΤ να δηλώνει ότι δεν θα συμμετάσχει σε πακέτο διάσωσης, αν το χρέος δεν είναι βιώσιμο. Τελικές αποφάσεις παραπέμπονται μετά τις εκτιμήσεις της PIMCO, οι οποίες θα καταδείκνυαν τις ανάγκες ανακεφαλαιοποίησης των κυπριακών τραπεζών. Την ίδια περίοδο, διάφορα διεθνή οικονομικά έντυπα κάνουν λόγο για ενδεχόμενο κούρεμα καταθέσεων στην Κύπρο. Πολλοί εκτιμούν πως πρόκειται για στοχευμένη προσπάθεια που ήθελε να οδηγήσει ρωσικά κεφάλαια εκτός Κύπρου. Άλλοι θεωρούν την Κύπρο ως μια καλή ευκαιρία να δοκιμαστεί  ένα bail-in (διάσωση από μέσα). Η λογική του bail-in παρουσιάζεται για πρώτη φορά στις αρχές του  2010 και στηρίζεται στη λογική ότι οι προβληματικές τράπεζες θα πρέπει να σώζουν οι ίδιες τους εαυτούς τους (βλ. Περιοδικό Economist, «Από το bail-out στο bail-in», 28 Ιαν.2010). Αυτή η προσέγγιση, ότι δηλαδή δεν πρέπει οι φορολογούμενοι να αναλαμβάνουν τη διάσωση τραπεζών, άρχισε να περνά σε έγγραφα της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, όμως έχουμε ήδη σημειώσει, από τον Ιούνιο του 2012.

Τον Ιανουάριο του 2013 εκλέγεται ως νέος πρόεδρος του Eurogroup, o Ολλανδός Γερούν Νταισελμπλούμ, προς αντικατάσταση του Λουξεμβουργιανού Ζαν Κλοντ Γιουνκερ, ο οποίος στις τελευταίες του δηλώσεις, πριν παραδώσει τη σκυτάλη, τόνιζε την ανάγκη ο ΕΜΣ να μπορεί να αντιμετωπίσει όχι μόνο χρέη του μέλλοντος αλλά και τα χρέη του παρελθόντος! Σε εντελώς διαφορετική γραμμή, ο νέος πρόεδρος του Eurogroup (προερχόμενος από το Εργατικό Κόμμα!), είχε δοκιμάσει όντας υπουργός Οικονομικών της Ολλανδίας, μια μορφή bail-in στη χώρα του, μέσα από κούρεμα των ομολογιούχων μειωμένης εξασφάλισης, μετά την κρατικοποίηση της Ολλανδικής τράπεζας  SNS Reaal.

Η νέα κυβέρνηση της Κύπρου αναλαμβάνει καθήκοντα μόλις την 1^η  Μαρτίου 2013 και σε δύο βδομάδες καλείται να πάει σε διαπραγμάτευση στο Eurogroup, μη έχοντας στην ουσία πραγματικά περιθώρια διαπραγμάτευσης. Από τη στιγμή που στην ΕΚΤ στη Φρανκφούρτη, είχε εξασφαλιστεί η πλειοψηφία των 2/3 που απαιτείτο για διακοπή παροχής του ELA, η κυπριακή πλευρά βρισκόταν με την πλάτη στο τοίχο. Η διαπραγμάτευση δεν γινόταν με τους εταίρους αλλά με το ΔΝΤ, την ΕΚΤ και τη Γερμανία, και με διευκολυντες (facilitators) τους προέδρους του Συμβουλίου και της Επιτροπής.Άλλωστε είναι ενδεικτικό ότι το ουσιαστικό μέρος της συμφωνίας για την Κύπρο είχε κλείσει  στη διαπραγμάτευση μεταξύ του προέδρου Αναστασιάδη και των πιο πάνω και όχι εντός της Συνόδου του Eurogroup.

Η Γερμανία, έχοντας κατοχυρώσει τις θέσεις της μέσα από την απόφαση του Δεκεμβρίου, ανησυχούσε πλέον μόνο για τυχόν  άτακτη απειλή κατάρρευσης, πρωτίστως  της Ισπανίας ή της Ιταλίας. Γι’ αυτό και η μικρή Κύπρος βόλευε να χρησιμοποιηθεί ως ένα πείραμα αλλά και για να στείλει ένα σαφές μήνυμα: Πρώτα υποβάλλεστε σε διαδικασία εξυγίανσης και μετά τίθεται σε εφαρμογή η απευθείας ανακεφαλαιοποίηση των τραπεζών. Ο ΕΜΣ θα χρησιμοποιηθεί για νέα χρέη και όχι παλιά! Αν συμβεί ατύχημα στο δρόμο, υπάρχει ο τρόπος…μπορείτε να λύσετε το πρόβλημα μόνοι σας, όπως έπραξε και η Κύπρος!

Στην πραγματικότητα η Γερμανία, με τη βοήθεια της Αυστρίας, της Φινλανδίας και της Ολλανδίας, κατά τη διάρκεια της Κυπριακής προεδρίας, όχι μόνο κατάφεραν να μεταθέσουν την έναρξη της λειτουργίας της Ενιαίας Τραπεζικής Αρχής το 2014, αλλά επέβαλαν de facto την εξυγίανση όλων των τραπεζών, με γερμανικούς όρους, πριν την έναρξηλειτουργίας του ΕΜΣ.

Συμπερασματικές Παρατηρήσεις

Με βάση τα πιο πάνω καταλήγω συνοπτικά σε μερικές συμπερασματικές παρατηρήσεις:

1. Για οικονομικούς αλλά και για πολιτικούς λόγους (όπως προκύπτει από την ανάλυση πιο πάνω), η προσφυγή της Κύπρου στο Μηχανισμό Στήριξης θα έπρεπε να γίνει νωρίτερα της απόφασης του  Ευρωπαϊκού Συμβουλίου του Ιουνίου του 2012, όπου άρχισε να κλείνει η προοπτική, το όποιο νέο πακέτο διάσωσης να περιλαμβάνει και την ανακεφαλαιοποίηση τραπεζών. Αν παίρναμε έγκαιρα μέτρα και μπαίναμε νωρίς σε μνημόνιο, αντί του ρωσικού δανείου, σήμερα θα ετοιμαζόμαστε να βγούμε από το μνημόνιο, με εξαιρετικά μικρότερες απώλειες.
2. Η Κύπρος θα έπρεπε να διαπραγματευθεί το δικό της πακέτο διάσωσης μαζί με μια άλλη χώρα. Μικρές χώρες, όπως η Κύπρος, δεν έχουν διαπραγματευτική ισχύ, αν κινούνται μόνες τους. Δεν χρειάζεται να επιχειρηματολογήσει κανείς, για να υποστηρίξει πως αν οι κυβερνήσεις Κληρίδη-Σημίτη δεν είχαν διασυνδέσει την κυπριακή αίτηση ένταξης με την ένταξη άλλων 9 χωρών, η Κύπρος δεν θα γινόταν ποτέ αποδεκτή στην Ευρωπαϊκή Ένωση.
3. Είναι προφανές ότι απόφαση για την Κύπρο κινείται σε μη χαρτογραφημένα θεσμικά μονοπάτια. Δικαίως, λοιπόν, έχει λεχθεί πως η Κύπρος χρησιμοποιείται αυτή τη στιγμή και ως πειραματόζωο που δοκιμάζει τις αντοχές του συστήματος. Ταυτόχρονα όμως δοκιμάζεται και η δημοκρατική του νομιμότητα, όπως εύστοχα παρατηρούσε το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο σε ψήφισμα του τον περασμένο Σεπτέμβριο (Ψήφισμα ΕΚ 13^ης Σεπτ.2012). Δυστυχώς, οι δομικές αδυναμίες και τα δημοκρατικά ελλείμματα της Ε.Ε., όπως μεγεθύνονται στην εποχή της κρίσης χρέους, αντί να οδηγούν στη μεταρρύθμιση και εκδημοκρατισμό της Ευρώπης, οδηγούν στη δαιμονοποίηση της («Η μεταρρύθμιση ως απάντηση στη κρίση και η κρίση ηγεσίας στην Ευρώπη», άρθρο Χρ. Φωκαϊδη,14 Δεκεμβρίου)
4. Τέλος, οι μικρές χώρες στο διεθνές σύστημα δεν έχουν την πολυτέλεια να κινούνται από τη μια σφαίρα επιρροής στην άλλη. Στην Κύπρο, το πληρώσαμε αυτό ακριβά τη δεκαετία του ‘60 και του ‘70. Η Κύπρος για λόγους, που δεν μπορούν να αναλυθούν εδώ, γεωστρατηγικά εμπίπτει στο δυτικό-ευρωπαϊκό πλαίσιο συμφερόντων. Οι παραδοσιακά καλές σχέσεις με τη Ρωσία είναι εξαιρετικά χρήσιμες και αναγκαίες, από τη στιγμή που δεν περνούν κάποιες γραμμές. Με το πιο επώδυνο τρόπο, έχουμε αντιληφθεί το τελευταίο διάστημα πως όταν συμβεί αυτό, ούτε η ίδια η Ρωσία δεν είναι διατεθειμένη να προχωρήσει περισσότερο!

Γράφει: Χριστόφορος Φωκαΐδης