Η περίπτωση των αξιόγραφων έφερε στη μνήμη όλων μας το σκάνδαλο του χρηματιστηρίου.
Προπαντός όμως ανέδειξε για ακόμα μια φορά το πραγματικό πρόσωπο του χρηματοπιστωτικού συστήματος. Γιατί είτε το αποδεχόμαστε είτε όχι, ο τρόπος λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού συστήματος είναι αυτός που ώθησε όσους σήμερα βρίσκονται ενώπιων ολέθριων συνεπειών, απλούς πολίτες, να φωνάζουν περί αδικίας.
Καταρχήν, θα πρέπει να ξεκαθαρίσουμε ότι η κατάσταση ενδεχομένως να περιέχει απάτη αλλά σίγουρα δεν περιέχει αδικία. Θα πρέπει να το ξεκαθαρίσουμε αυτό.
Αν αποδειχθεί, αυτό που φαίνεται ότι είναι πιθανό να έχει συμβεί, ότι δηλαδή σειρά καταθετών έχουν δεχθεί πιέσεις για να μετατρέψουν τις καταθέσεις τους σε επενδυτικά προϊόντα, δηλαδή τα αξιόγραφα, και κατά τη διαδικασία δεν τους έχουν παρουσιαστεί ολοκληρωμένα οι κίνδυνοι που διατρέχουν από την κατοχή αξιόγραφων τότε μάλιστα πρόκειται για απάτη. Και θα πρέπει να ακολουθήσει το δρόμο της δικαιοσύνης.
Το πιο πάνω όμως δεν συνιστά αδικία. Γιατί πέραν από την ενημέρωση και την άσκηση πίεσης, η κατοχή τέτοιων αξιόγραφων ήταν συνδεδεμένη με ψηλές αποδόσεις για τους κατόχους. Και άρα υψηλούς κινδύνους. Με απλά λόγια έπαιρναν αμοιβή για το ρίσκο που αναλάμβαναν. Και στο τέλος της ημέρας κλήθηκαν να πληρώσουν το ρίσκο το οποίο ανάλαβαν. Φέρουν ευθύνη οι πολίτες για αυτό; Μάλλον όχι αλλά στο κάτω κάτω θα πρέπει ν’ αντιληφθούμε ως κοινωνία ότι δεν μπορούμε να έχουμε και τη πίττα σωστή και το σκύλο χορτάτο. Διότι εναλλακτικές επιλογές υπήρχαν…
Ωστόσο η ουσία είναι αλλού. Η περίπτωση των αξιόγραφων είναι ακόμα μια έκφανση των όσων φέρνει η σταδιακή αποψίλωση της εποπτείας όχι μόνο των τραπεζικών ιδρυμάτων αλλά της οικονομίας ευρύτερα. Διότι σήμερα πλειστάκις ακούμε το επιχείρημα λιγότερο κράτος, λιγότερη εποπτεία και πάνω από όλα ελευθερία της αγοράς γιατί αυτή ξέρει…
Ότι σπέρνουμε θερίζουμε… Διότι η περίπτωση των αξιόγραφων είναι αποτέλεσμα ελλιπούς εποπτείας από την εποπτική αρχή. Στη συγκεκριμένη περίπτωση της Κεντρικής Τράπεζας. Διότι δεν μπορεί να είναι τυχαίο το γεγονός ότι το 75% των κατόχων αξιογράφων ήταν ιδιώτες αντί θεσμικοί επενδυτές, όπως συνηθίζεται για αυτά τα προϊόντα. Δεν μπορεί να είναι τυχαίο το γεγονός ότι η Επιτροπή Κεφαλαιαγοράς ζήτησε από την Κεντρική Τράπεζα να ελέγξει αν πληρούνταν οι διαδικασίες που συνόδευαν την έκδοση των αξιογράφων, γιατί είχαν υποψίες ότι κάτι στραβό πήγαινε. Εν τέλει δεν μπορεί να είναι τυχαίο το ότι το 2011 η Λαϊκή Τράπεζα εξέδωσε αξιόγραφα που ήταν αυτόματα μετατρέψιμα σε μετοχές σε αντίθεση με τις προηγούμενες δύο εκδόσεις που δεν συνέβηκε αυτό.
Μήπως τελικά ήταν γνωστό το πρόβλημα με τις τράπεζες και έπρεπε να βρεθούν δια της πλαγίας οδού εν δυνάμει πρόθυμοι μέτοχοι. Μήπως η στοχευόμενη προσήλωση σε μεμονωμένους καταθέτες έγινε επειδή αυτοί που συνήθως αγοράζουν δεν ήταν «τρελοί» για να αγοράσουν αυτή τη φορά;
Αυτά τα ερωτήματα θα πρέπει να μας απασχολήσουν όχι μόνο γιατί θα καταδείξουν το χαρακτήρα και την υφή του προβλήματος αλλά γιατί θα πρέπει να αποτελέσουν τροφή για αποφευχθούν ανάλογα φαινόμενα στο μέλλον. Αλλά πρωτίστως θα πρέπει να αποτελέσουν την απαρχή να συνειδητοποιήσουμε ότι η φιλελευθεροποίηση των πάντων στο όνομα της δήθεν προόδου φέρει βαρύ τίμημα. Τίμημα το οποίο ως επί των πλείστων δεν καλούνται να πληρώσουν οι φορείς της φιλελευθεροποίησης αλλά αυτοί που δίνουν λόγο και υπόσταση σε όσους επικαλούνται την «αγορά» για την επίλυση των προβλημάτων. Οι απλοί καθημερινοί πολίτες. Εμείς.
Αν λοιπόν αναζητούμε λύσεις, θα πρέπει πρώτα να προβληματιστούμε για το πλαίσιο στο οποίο αναζητούμε λύσεις. Διότι αν η λύση τώρα εξευρεθεί αλλά η πορεία ασυδοσίας δεν τερματιστεί, η λύση θα είναι πρόσκαιρη, μερική και αναξιόπιστη. Θα είναι λύση μέχρι το επόμενο συμβάν, που και πάλι θα χαρακτηριστεί σκάνδαλο… και πάλι θύματα απλούς πολίτες… που θα αναζητούν ευθύνες σε αυτούς που τους εξαπάτησαν…
Τελικά πόσα σκάνδαλα πρέπει να συμβούν για να αντιληφθούμε ότι ένα επαναλαμβανόμενο γεγονός δεν μπορεί να είναι σκάνδαλο. Αλλά απότοκο της ίδιας της λειτουργίας… Τόσο απλά…
Γράφει: Χάρης Πολυκάρπου
