Η ιστορία πρόλαβε να τον δικαιώσει 2 φορές πριν το θάνατο του ακόμα. Ουδέποτε όμως τον δικαίωσε ο λαός
Προβληματίστηκα αρκετά για το τι θα έπρεπε να γράψω για τον Γλαύκο Κληρίδη. Δεν επιθυμούσα να γίνω μέρος των μεταθανάτιων υπερβολών στις οποίες επιδόθηκαν πολιτικοί και μμε όλο το προηγούμενο διάστημα. Ούτε όμως, στην προσπάθεια να φανώ αντικειμενικός και μετρημένος, να αδικήσω ένα άνθρωπο που με όλα τα λάθη του ήταν μακράν ό,τι καλύτερο έβγαλε σε πολιτικό δυναμικό το σύστημα της ΕΟΚΑ.
Aπ’ όσα άκουσα το τελευταίο διάστημα ίσως το πιο εύστοχο ήταν το «δεν μας άξιζε ο Κληρίδης». Όχι διότι δεν διέπραξε λάθη. Ούτε επειδή- όπως λέχθηκε- αντιστάθηκε στη γοητεία του λαϊκισμού. Αντίθετα για μεγάλα διαστήματα πολιτεύτηκε στα όρια του, και αυτό ήταν κάτι που βρήκε μπροστά του στην πορεία. Αλλά γιατί γνώρισε την αμφισβήτηση και λοιδορήθηκε από το υπόλοιπο πολιτικό προσωπικό και την κοινωνία σε βαθμό που δεν δικαιολογούσε η πολιτική του διαδρομή.
Θεωρώ δύο παρεμβάσεις μετά τον θάνατο του ιδιαίτερα χαρακτηριστικές της αντιμετώπισης που έτυχε εν’ όσο βρισκόταν εν (πολιτική) ζωή:
Η πρώτη αφορά την τοποθέτηση-απολογία του Τάκη Χατζηγεωργίου στο fb, με την οποία αναφέρθηκε στις επιθέσεις με σοβαρότατους χαρακτηρισμούς που δέχθηκε ο Κληρίδης (ότι αυτός ήταν η χούντα) από πλήθος που είχε μαζευτεί για να υποδεχθεί τον Μακάριο, ανάμεσα τους και ο ευρωβουλευτής, και την αντίδραση Μακαρίου, ο οποίος επέλεξε να μην στηρίξει τον άνθρωπο που στεκόταν δίπλα του εκείνη τη στιγμή και που είχε κληθεί μετά την εισβολή εντελώς μόνος (μεταφέροντας τον τίτλο του μειοδότη) να διαχειριστεί δραματικές καταστάσεις. Που ανέλαβε χάος και του παρέδωσε κράτος. Η δεύτερη την παραδοχή Ομήρου ότι η μη έλευση των S300 στην Κύπρο ήταν αποτέλεσμα αφόρητων πιέσεων που δέχθηκε από τον Έλληνα πρωθυπουργό. Τότε η ΕΔΕΚ, που ήταν παρόν στη συγκεκριμένη συνάντηση, αποχώρησε από την κυβέρνηση εξαπολύοντας επίθεση στον Κληρίδη ότι εξαπάτησε το λαό.
Για δεκαετίες ήταν για τους Τούρκους και τους Τ/κ ορκισμένος εχθρός και για τους Ε/κ ο μεταπραξικοπηματίας, ο εκπρόσωπος των Αμερικανοβρετανικών συμφερόντων, ο θεωρητικός του εθνικού ξεβρακώματος. Το 1974 στην Αργώ μίλησε για πρώτη φορά για την ανάγκη αποδοχής της ομοσπονδίας. Δεν έμεινε χαρακτηρισμός που δεν του αποδόθηκε. Τρία χρόνια αργότερα, ο Μακάριος (υπογράφοντας τις συμφωνίες υψηλού επιπέδου) συμβιβαζόταν με αυτήν και τα νέα δεδομένα που είχε φέρει η πάροδος του χρόνου, έχοντας τη στήριξη όλων.
Αδίκησε και ο ίδιος τον εαυτό του. Το 1973 όταν η Κύπρος βρέθηκε μια ανάσα από τη λύση και δεν τόλμησε να πάρει θέση δημοσίως, με την επιλογή του να εντάξει στο κόμμα ό,τι πιο συντηρητικό υπήρχε στην κοινωνία, κάτι που τον ανάγκασε έκτοτε σε συνεχείς ακροβατισμούς. Το ότι σε προσωπικό επίπεδο στην πολιτική μπήκε με σκάφος και έφυγε χωρίς αυτό, δεν μετριάζει τις τεράστιες ευθύνες του για τα όσα σήμερα αποκαλύπτονται για τους τότε συνεργάτες του. Αν και όχι πάντα συνετός όμως, υπήρξε μέρος όλων των μικρών στιγμών σύνεσης που βίωσε ο τόπος. Είχε επίγνωση, και το απέδειξε στην πράξη, του βάρους της χώρας στην διεθνή σκακιέρα. Ότι οι μεγάλες ιδέες δεν έχουν καμιά σημασία αν στερούνται ρεαλισμού. Και ότι τα τετελεσμένα στο πεδίο της μάχης, μόνο μερικώς και με συμβιβασμό αίρονται στο πεδίο της διπλωματίας. Ως πρόεδρος, προσάρμοσε την πολιτική του σ’ ένα πλαίσιο πακετοποίησης του Κυπριακού, των ελληνοτουρκικών σχέσεων, της ένταξης της Κύπρου στην Ε.Ε. και της βούλησης της Τουρκίας για ένταξη. Έβαλε- μαζί με τον Σημίτη- την Κύπρο στην Ε.Ε. και την έφερε μια ανάσα από την επανένωση, αλλά οι απορριπτικοί, το ΑΚΕΛ και ο κόσμος τον έστειλαν σπίτι του τοποθετώντας στη θέση του έναν άνθρωπο που υποσχέθηκε νέους αγώνες. Η ιστορία πρόλαβε να τον δικαιώσει 2 φορές (1973, 74), πριν το θάνατο του ακόμα. Ουδέποτε όμως τον δικαίωσε ο λαός.
Θεωρώ υποκριτικό να μιλήσω για οράματα που ανοίγουν δρόμους για νέους αγώνες. Αποτελεί σημαντικό κεφάλαιο της ιστορίας ο Γλαύκος Κληρίδης. Ίσως να είναι και ο μόνος που έχει τα εφόδια να αναμετρηθεί με αυτήν. Λίγο όμως άγγιξε τη χώρα. Το 2004 και η κάθε μέρα έκτοτε αυτό έδειξαν. Η Κύπρος και ο λαός της άλλους εμπιστεύτηκαν. Εξελέγη πρόεδρος στα 74 του συντασσόμενος με Κυπριανού, Λυσσαρίδη. Επανεκλέγηκε με ρητορική που αναιρούσε όλη την πολιτική του φιλοσοφία. Η δική του «σχολή σκέψης» ουδέποτε πλειοψήφησε. Την κρίσιμη ώρα καταψηφίστηκε και από τους ίδιους τους οπαδούς του κόμματος που ίδρυσε.
Λέχθηκε πως αν ο Κληρίδης κέρδιζε τις εκλογές το 2003 ίσως η ιστορία σήμερα να έγραφε άλλα. Αν όμως θέλουμε να είμαστε ειλικρινείς με τους εαυτούς μας, το 2003-4 απλώς φανήκαμε συνεπείς με τον τρόπο που λειτουργήσαμε διαχρονικά. Ο θάνατος Κληρίδη κλείνει ένα κύκλο. Απομένει να φανεί αν θα μπορέσει να πετύχει αυτό που δεν κατάφερε η πολιτική του πορεία: να αποτελέσει παρακαταθήκη για ένα νέο.
Γράφει: Αντώνης Πολυδώρου
