Κτίσαμε θρύλους και μύθους, ξεχαστήκαμε στο παρελθόν, παγιδευτήκαμε σε μια λογική δικαίωσης μιας πορείας που μας έφερε στο σήμερα, χρεώσαμε τα πάντα στους άλλους. Αφήσαμε στο περιθώριο το μέλλον. Πως μπορεί αυτή η πορεία να αποτελεί ακόμα και σήμερα επιχείρημα για συνέχιση της; Η ρητορική μας ακόμα και σήμερα να τη δικαιώνει;
Με αφορμή τη συμπλήρωση 38 χρόνων από το θάνατο του Μακαρίου, πολιτικά πρόσωπα και δημοσιογράφοι στήθηκαν και πάλι στη σειρά για να τον αποθεώσουν. Πέραν των δεδομένων υπερβολών (ότι υπήρξε δημοκράτης, ενωτικός, διορατικός), κοινό σημείο όλων των τοποθετήσεων ήταν η προτροπή όπως η Κύπρος ακολουθήσει την παρακαταθήκη του. Με τον Νικόλα Παπαδόπουλο να χαρακτηρίζει την πολιτική πορεία του Μακάριου «πυξίδα προσανατολισμού και για τις επόμενες γενιές», να σημειώνει ότι το μεγαλείο του «αποτυπώθηκε βαθιά πάνω σ’ ολόκληρη την Κύπρο, που ταυτίστηκε αχώριστα μαζί του» και να υποδεικνύει πως είναι «με το μέτρο του Εθνάρχη που θα μας κρίνει η Ιστορία». Και το ΡΙΚ να υπενθυμίζει πως «οι παρακαταθήκες του καθοδηγούν και σήμερα την πολιτική ηγεσία».
Στόχος του κειμένου δεν είναι μια σε βάθος ανάλυση της πολιτικής πορείας του Μακαριου. O χώρος άλλωστε δεν προσφέρεται για κάτι τέτοιο. Ένας αντικειμενικός αναλυτής, όμως, δεν μπορεί παρά να σημειώσει το αυτονόητο: ότι ένας άνθρωπος ο οποίος αποτελεί το σημαντικότερο ίσως κομμάτι του παζλ της σύγχρονης ιστορίας της Κύπρου, που κυβέρνησε για 17 χρόνια, περίοδο κατά τα οποία η χώρα οδηγήθηκε σ’ ένα πραξικόπημα και μια εισβολή, ο οποίος κατέθεσε- απέναντι σε κάθε λογική- τα «13 σημεία» για αναθεώρηση του συντάγματος που έφεραν την πρώτη διχοτόμηση, ήταν πίσω από τη δημιουργία της οργάνωσης Ακρίτα και αγνόησε- με τρόπο σχεδόν ύποπτο- όλα τα σημάδια ότι επέκειτο πραξικόπημα, δεν μπορεί να είναι άμοιρος ευθυνών για αυτή την πορεία. Έστω κι αν, όπως τόνισε ο Νικόλας Παπαδόπουλος, κλήθηκε να κυβερνήσει σε αντίξοες συνθήκες. Και να υποδείξει το πρoφανές: Πως η ιστορία δεν «μπαίνει» στα μέτρα κανενός. Διαμορφώνεται στη βάση αποτελεσμάτων και όχι ρητορικής και πάντοτε κρίνει με το μέτρο των πραγματικοτήτων.
Το ερώτημα στο οποίο πολιτική ηγεσία και κοινωνία οφείλουμε να απαντήσουμε είναι άλλο: Πόσο ευεργετική υπήρξε για την Κύπρο η επιλογή μας όλα αυτά τα χρόνια να μην προχωρήσουμε σε μια ρεαλιστική ανάγνωση των γεγονότων, η άρνηση μας να αγγίξουμε τα λάθη του παρελθόντος, να προχωρήσουμε σε μια ήπια έστω κριτική; Σε ποιο βαθμό η σημερινή αδιέξοδη κατάσταση είναι- πέραν των όποιων λαθών- αποτέλεσμα του ότι οι επόμενοι πρόεδροι ουδέποτε διδάχθηκαν από την ιστορία , αλλά αντίθετα, έχοντας για στήριγμα και την κοινωνία, πολιτεύτηκαν με την ίδια προχειρότητα, επέδειξαν την ίδια έλλειψη διορατικότητας, την ίδια αλαζονεία που επεδείχθη και την περίοδο 56-74; Διότι ποιος μπορεί αλήθεια να ισχυριστεί ότι η στάση μας το 2003 όταν, σύμφωνα με τον Γ. Λιλλήκα, ξεγελάσαμε τους Ευρωπαίους ή το 2012-3 που μέχρι και την υστάτη θέταμε όρους στους δανειστές, δεν είχε στοιχεία εκείνης της έλλειψης διορατικότητας και αλαζονείας που επεδείχθησαν στο τ/κ αίτημα για τοπική αυτοδιοίκηση ή στις προτάσεις Χάρντιγκ που θα μπορούσαν να είχαν αλλάξει την πορεία του Κυπριακού; Κυρίως, όμως, πόσο αυτοί οι εξιδανικευμένοι μύθοι, οι υπερβολές, η με τόσο ευκολία αναγωγή ανθρώπων που είναι κομμάτι αυτής της ιστορίας, όχι απλά σε ήρωες αλλά σε κάτι απόλυτο και αδιαμφισβήτητο, είναι αυτό που χρειάζεται σήμερα η χώρα;
Αν σε κάτι έχει δίκαιο ο Νικόλας Παπαδόπουλος είναι στο ότι «ο Μακάριος αποτυπώθηκε βαθιά πάνω σ’ ολόκληρη την Κύπρο, που ταυτίστηκε αχώριστα μαζί του…». Καθώς και στην εκτίμηση του πως «επάλληλες γενιές θα ‘ρχονται και θα μαθαίνουν τον Μακάριο μέσα από τα εγχειρίδια της Ιστορίας, αλλά και μέσα από τις διηγήσεις και τους θρύλους». Όπως και το ΡΙΚ όταν υπενθυμίζει ότι «οι παρακαταθήκες του καθοδηγούν και σήμερα την πολιτική ηγεσία». Το πρόβλημα είναι ότι ακόμα και σήμερα αντιμετωπίζουν αυτή την διαπίστωση με διάθεση πανηγυρισμού αντί προβληματισμού .
Που οδήγησε αυτή η επιλογή μας; Κτίσαμε θρύλους και μύθους, ξεχαστήκαμε στο παρελθόν, παγιδευτήκαμε σε μια λογική δικαίωσης μιας πορείας που μας έφερε στο σήμερα, χρεώσαμε τα πάντα στους άλλους. Αφήσαμε στο περιθώριο το μέλλον. Πως μπορεί αυτή η πορεία να αποτελεί ακόμα και σήμερα επιχείρημα για συνέχιση της; Η ρητορική μας ακόμα και σήμερα να τη δικαιώνει;
Η προσπάθεια που βρίσκεται σήμερα σε εξέλιξη αποτελεί μια ακόμα ευκαιρία να επιλέξουμε πορεία. Μπορούμε να συνεχίσουμε με δογματισμούς και υπερβολές (που πολλές φορές αγγίζουν τα όρια παραγραφής της ιστορίας- ο Μακάριος δεν υπήρξε ούτε δημοκράτης, ούτε ενωτικός, ούτε διορατικός), αναγάγοντας τον Μακάριο σε φάρο του οποίο το παράδειγμα και την πολιτική θα πρέπει αβίαστα και απροβλημάτιστα να συνεχίσουμε να ακολουθούμε, ή να αξιολογήσουμε την πορεία μας με ειλικρίνεια, αντιμετωπίζοντας και το Μακάριο (όπως και τους υπόλοιπους) ως ένα μέρος μιας διαδρομής που περιλάμβανε και σημαντικά λάθη τα οποία συνεχίζει να πληρώνει η χώρα και τα οποία μόνο αν αναγνωρίσουμε μπορούμε να αναστρέψουμε και να αποφύγουμε στο μέλλον. Να κρίνουμε το Μακάριο με το μέτρο των πραγματικοτήτων και όχι τις πραγματικότητες με το μέτρο του Μακάριου.
Μόνο αγγίζοντας το παρελθόν μπορούμε να κτίσουμε το μέλλον. Η απομυθοποίηση των θρύλων αποτελεί προϋπόθεση και πρώτο βήμα.
Δημοσιεύτηκε και στον Πολίτη της Κυριακής
Γράφει: Αντώνης Πολυδώρου
