Δεν είχα μέχρι πρόσφατα έντονη άποψη για το απόλυτο ασυμβίβαστο καθώς δεχόμουν ότι υπήρχαν επιχειρήματα και προς την αντίθετη κατεύθυνση. Νομίζω όμως από ένα σημείο και μετά σε αυτά τα επιχειρήματα, τα αντεπιχειρήματα έδωσε η ίδια η πορεία της χώρας. Καθιστώντας και το γενικότερο ερώτημα για το ασυμβίβαστο αυταπάντητο.
Και επικοινωνιακά και επί της ουσίας, το πιο σημαντικό ζήτημα των τελευταίων ημερών ήταν θεωρώ η καταγγελία για εμπλοκή του προέδρου μέσω του (πρώην) δικηγορικού του γραφείου στις διαδικασίες εξαγοράς των Κυπριακών Αερογραμμών, καθώς ανέδειξε σε ποιο βαθμό είναι ανοικτό το υφιστάμενο σύστημα στη διαπλοκή. Διότι κι αν ακόμα ο πρόεδρος δεν εκμεταλλεύτηκε τη θέση του στη συγκεκριμένη υπόθεση, η ανάγκη του να προχωρήσει στη δήλωση πως εάν αποδειχθεί εμπλοκή του στις συζητήσεις με τη Ryanair θα παραιτηθεί, επιβεβαίωσε ότι- αν το επέλεγε- είχε κάθε ευχέρεια να το πράξει. Μια τέτοια διαπίστωση σε οποιαδήποτε δημοκρατία θα είχε επανανοίξει τη συζήτηση για το απόλυτο ασυμβίβαστο αξιωματούχων από οποιαδήποτε επαγγελματική ενασχόληση. Στην Κύπρο, δυστυχώς, δεν ήταν αρκετή ούτε αυτή τη φορά για να προσεγγίσουμε την ουσία.
Αν και πάντοτε, στο δικό μου μυαλό, ο βουλευτής θα έπρεπε να είναι εκεί για να κάνει αυτά για τα οποία εκλέγεται και όχι να αμείβεται από τον πολίτη για να ασκεί το επάγγελμα του, δεν είχα μέχρι πρόσφατα- είναι αλήθεια- έντονη άποψη για το συγκεκριμένο θέμα. Κι αυτό καθώς δεχόμουν ότι υπήρχαν επιχειρήματα, κάποια εκ των οποίων αρκετά πειστικά, και προς την αντίθετη κατεύθυνση. Νομίζω όμως από ένα σημείο και μετά σε αυτά τα επιχειρήματα, τα αντεπιχειρήματα έδωσε η ίδια η πορεία της χώρας. Καθιστώντας και το γενικότερο ερώτημα για το ασυμβίβαστο αυταπάντητο.
Το κύριο επιχείρημα που διαχρονικά προβάλλεται για μη υιοθέτηση του απόλυτου ασυμβίβαστου είναι ότι θα οδηγήσει σε περαιτέρω πτώση της ποιότητας της πολιτικής ζωής, αφού θα δημιουργήσει αντικίνητρα για εμπλοκή ικανών και καταξιωμένων ανθρώπων, αφήνοντας τη διαχείριση της χώρας στα χέρια μέτριων. Ότι διά του ασυμβίβαστου θα εκλέγονται βουλευτές, συνταξιούχοι, πλούσιοι ή κομματικοί αξιωματούχοι.
Το συγκεκριμένο επιχείρημα, περαν του ότι αμφισβητείται από τα ίδια τα γεγονότα (πόσους ικανούς οδήγησε στην πολιτική το δικαίωμα παράλληλης εργασίας αποδεικνύεται εκ του αποτελέσματος), είναι απολύτως σοφιστικό. Προφανώς και το απόλυτο ασυμβίβαστο θα μπορούσε να λειτουργήσει αποτρεπτικά για κάποιους ικανούς ανθρώπους να μπουν στην πολιτική. Θα λειτουργήσει, όμως, αποτρεπτικά κυρίως για όσους η καριέρα είναι σημαντικότερη από την ενασχόληση με την ενεργό πολιτική. Αυτούς θα έπρεπε να θέλουμε ως κοινωνία να μας εκπροσωπούν; Που αντιλαμβάνονται την πολιτική ως κάτι συμπληρωματικό ή, ακόμα χειρότερα, ως όχημα για την επαγγελματική τους επιτυχία; Επιπλέον τίθεται και το ερώτημα κατά πόσο αυτός που θέτει ως προτεραιότητα τη δουλειά του μπορεί να είναι παραγωγικός σ’αυτό που έχει εκλεγεί να κάνει. Πόσο άσχετο είναι με αυτό, το ότι οι βουλευτές (όπως οι ίδιοι λένε) δεν γνωρίζουν πολλές φορές τι ψηφίζουν; Με το ότι όταν μια λεπτομέρεια βρίσκεται στην 63η σελίδα δεν την προσέχουν; Όσο για το επιχείρημα ότι διά του ασυμβίβαστου θα εκλέγονται μόνο συνταξιούχοι, πλούσιοι ή κομματικοί αξιωματούχοι, τώρα τι γινεται; Υπάρχει περίπτωση να εκλεγεί κάποιος εαν δεν διαθέτει χρήμα, δεν διαπλέκεται με συμφέροντα και δεν έχει κομματικές πλάτες;
Ένα άλλο επιχείρημα που προτάσσεται είναι πως το απόλυτο ασυμβίβαστο θα αυξήσει περαιτέρω τις εξαρτήσεις των βουλευτών στα κόμματα. Ότι θα είναι πιο δύσκολο γι’ αυτούς να συγκρούονται με κομματικές θέσεις, όσο λανθασμένες κι αν τις θεωρούν. Το επιχείρημα αυτό όμως βασίζεται σε κάτι που εξ’ αρχής δεν υφίσταται: ότι η επαγγελματική σιγουριά δημιουργεί αντιστάσεις. Αγνοώντας ηθελημένα ότι πέραν της οικονομικής επιβίωσης, υπάρχουν και πολιτικές και επαγγελματικές φιλοδοξίες οι οποίες, στο υφιστάμενο σύστημα, μπορούν να επιτευχθούν μόνο μέσα από τα κόμματα. Πόσοι από τους βουλευτές σήμερα (που δεν υπάρχει κανένα ασυμβίβαστο) διαφοροποιούνται από τη γραμμή του κόμματος, δημιουργώντας πίεση για ουσιαστικές αλλαγές; Γι’ αυτά που έχουν σημασία; Τη χρηματοδότηση κομμάτων, τον τρόπο λειτουργίας τους; Είναι τυχαίο το γεγονός ότι οι μόνοι που αμφισβητούν έντονα και δημοσίως κατά καιρούς κομματικές πρακτικές είναι οι πρώην;
Η δε προσέγγιση πως οι βουλευτές θα είναι- λόγω μειωμένων εσόδων- πιο ευάλωτοι σε βρώμικες οικονομικές συναλλαγές, θεωρώ ότι πέρα από αδιανόητα απλουστευτική είναι και βαθύτατα προκλητική για τους πολίτες. Αδιανόητα απλουστευτική διότι το λαμόγιο είναι λαμόγιο. Ό,τι μισθό και να παίρνει. Όσες δουλειές και να κάνει. Εξου και τις μεγάλες κομπίνες στον τραπεζικό τομέα, ή προηγουμένως με το χρηματηστήριο, δεν τις έκαναν οι χαμηλόμισθοι αλλά αυτοί με μισθούς και μπόνουσες που ξεπερνούσαν τις 200 και 300χιλ. Βαθύτατα προκλητική γιατί ο μισθός δεν είναι τέτοιος που να οδηγεί σε εξαθλίωση. Αντίθετα, είναι σχεδόν πενταπλάσιος από αυτόν του μέσου πολίτη. Αν από το μέσο πολίτη δεν αναμένουμε ότι θα κλέψει, ούτε τον δικαιολογούμε όταν το πράττει, πως μπορεί να προτάσσεται λίγο-πολύ ως αυτονόητο πως ένας άνθρωπος ο οποίος λαμβάνει 70,000 μισθό (απολαμβάνοντας παράλληλα και τεράστια ωφελήματα), αν δεν μπορεί να ασκεί και το επάγγελμα του, θα κλέβει;
Όπως αφόρητα προκλητικό είναι και το επιχείρημα που οι ίδιοι οι βουλευτές κατά καιρούς επικαλούνται- ότι δεν μπορούν, λέει, να αρκεστούν στο μισθό του βουλευτή διότι έχουν τεράστια έξοδα, αφού πρέπει να παρεβρίσκονται σε δεκάδες γάμους και εκδηλώσεις. Πως θα πρέπει δηλ. ο πολίτης να πληρώνει ώστε οι μερικής- στην καλύτερη περίπτωση- απασχόλησης βουλευτές του να συνεχίσουν να διαπλέκονται.
Το κατά πόσο θα πρέπει να υιοθετηθεί το απόλυτο ασυμβίβαστο όμως δεν έχει να κάνει μόνο με το ποιοι θα μπαίνουν στην πολιτική, πόσο ανεξάρτητος θα πρέπει να είναι ένας βουλευτής ή αν τα περιορισμένα έσοδα θα τον καθιστούν πιο ανοικτό στη διαπλοκή. Όπως δεν έχει να κάνει ούτε μόνο με την ηθική διάσταση του. Κατά πόσο δηλ. είναι ηθικά ορθό να επιλέγεις το βουλευτή σου και αυτός να έχει ως προτεραιότητά του το επάγγελμα του. Αυτό η δημοκρατία θα μπορούσε να το ρυθμίσει επιτρέποντας στην κοινωνία να επιλέγει. Έχει να κάνει κυρίως με το εάν θεωρούμε ότι το πολιτικό δυναμικό έχει την ηθική υπόσταση να κλείνει «παράθυρα» και να μην αξιοποιεί αυτά που υπάρχουν, ή εάν υπάρχουν οι θεσμοί που θα μπορούν να παρέχουν τον έλεγχο που απαιτεί η έλλειψη του απόλυτου ασυμβίβαστου. Διότι αν απουσιάζουν αυτά τα δύο, η έλλειψη απόλυτου ασυμβίβαστου- εκ των πραγμάτων- οδηγεί σε καταχρήσεις που ξεπερνούν την ηθική διάσταση του θέματος, τα επιχειρήματα και αντεπιχειρήματα, και θέτουν σε αμφισβήτηση την ίδια τη δημοκρατία.
Υπάρχει κανείς που να θεωρεί ότι από τη στιγμή που μπορούν, οι βουλευτές δεν θα συνεχίσουν να χρησιμοποιούν την βουλευτική τους ιδιότητα για να «ανοίγουν πόρτες», να διευκολύνουν καταστάσεις και να προσπορίζουν πελάτες;Πως όσο υπάρχει η δυνατότητα ο βουλευτής να βάζει το επάγγελμα του, πάνω από το κοινό συμφέρον, αυτό δεν θα γίνεται; Ή που να μπορεί να ισχυριστεί ότι και πιο αυστηροί κανόνες να θεσπιστούν που θα περιορίζουν στη θεωρεία τη σύγκρουση συμφερόντων, μπορούν αυτοί οι θεσμοί που 20 μήνες μετά τη χρεοκοπία της χώρας δεν έχουν καταφέρει να οδηγήσουν στο δικαστήριο ούτε ένα από τους ενόχους, οι οποίοι μετά από καταγγελίες πρώην βουλευτή ότι τα κόμματα τρέφονται από τον υπόκοσμο ή της Διοικητού ότι κάποιοι προσπάθησαν να την εξαγοράσουν δεν μπήκαν καν στη διαδικασία να τους καλέσουν να καταθέσουν, να παρέχουν τον έλεγχο που θα σταματήσει αυτούς που θέλουν από το να διαπλέκονται; Αν η απάντηση είναι η προφανής, πως μπορεί να μην είναι το ίδιο προφανής και αυτή στο ερώτημα για το ασυμβίβαστο;
Δημοσιεύτηκε και στην Καθημερινή της Κυριακής
Γράφει: Αντώνης Πολυδώρου
