Σε μια χώρα όπου κανείς δεν τιμωρήθηκε για τα όσα έγιναν προ και μετά το 74, βρήκαμε το πρόβλημα για την κατάσταση που βρίσκομαστε, 40 χρόνια μετά. Αναγάγαμε δώδεκα 18χρονα παιδιά σε κεντρικούς χαρακτήρες της σύγχρονης ιστορίας μας. Φορτώνοντας σ’ αυτούς ολόκληρη την πορεία της χώρας.
Σ’ αυτή τη χώρα πάντα ήμασταν της υπερβολής και των άκρων. Ποτέ δεν μας άρεσε η ουσία. Προτιμούσαμε τα συνθήματα. Τις εύκολες αναλύσεις. Ίσως τελικά αυτό να καθόρισε και την πορεία μας. Αυτή η παντελής έλλειψη μέτρου και λογικής. Σε συνδυασμό με την απουσία κάθε έννοιας και ανάληψης ευθύνης. Όπως προχωρούμε σε ηρωοποίηση κάποιων, με την ίδια ευκολία καταλήγουμε και στους αποδιοπομπαίους τράγους. Οι οποίοι είναι για μια ζωή. Και αποτελούν άλλοθι για τη διαχρονική ανεπάρκεια μας.
Δεν θα μπορούσε λοιπόν ένα θέμα όπως η παρουσία ενός υπουργού στην κηδεία οστών των δώδεκα 18χρονων οι οποίοι συμμετείχαν στην επίθεση στο προεδρικό- που σε μια σοβαρή πολιτεία θα είχε προ πολλού τύχει διαχείρισης, με την πολιτική ηγεσία να ζητά συγγνώμη από τις οικογένειες των στρατιωτών που τους ανάγκασε να βιώσουν μια τέτοια κατάσταση. Και να δίνει στους ίδιους συγχωροχάρτι αναγνωρίζοντας ότι οι δικές τους ευθύνες (που είναι εκεί) είναι πολύ μικρότερες από τις δικές της- στην Κύπρο να μην είχε αναχθεί σε μείζον θέμα. Να μην είχε τύχει της ίδιας βίαιης εκμετάλλευσης. Να μην είχε αποτελέσει για τους μονίμως «αντιστασιακούς» (όπως το ΑΚΕΛ και ο τέως) λόγο αγανάκτησης, βιασμό της ιστορίας, δικαίωση του πραξικοπήματος. Την τέλεια ευκαιρία για να μετρήσουν ευθύνες και αντιστάσεις.
Βάλθηκαν με τη ρητορική τους να πείσουν τους πάντες ότι, ούτε λίγο ούτε πολύ, για την πορεία της χώρας ευθύνονται εκείνοι οι δώδεκα κληρωτοί. Αυτό που όλοι αυτοί δείχνουν να μην κατανοούν ή κάνουν πως δεν αντιλαμβάνονται είναι ότι οι στρατιώτες δεν ήταν απλά κάποιοι χαρακτήρες μιας ιστορίας. Ήταν 18χρονα παιδιά. Που κλήθηκαν- όχι εξ’ υπαιτιότητας δικής τους- να επιλέξουν μεταξύ επίθεσης στο προεδρικό της χώρας και άρνησης εκτέλεσης καθήκοντος. Γνωρίζοντας πως αυτό ενείχε τον κίνδυνο εκτέλεσής τους.
Αυτό που δείχνουν να αγνοούν είναι πως το κυπριακό πρόβλημα θα υπήρχε και χωρίς τους δώδεκα αυτούς νέους. Κάποιοι άλλοι θα εκτελούσαν τις συγκεκριμένες οδηγίες. Με πρώτους πιθανότατα, όλους αυτούς που σήμερα φωνάζουν σε διάφορες αίθουσες, και- λαμβάνοντας σοβαρά υπόψη και τις υποδείξεις της Ρωσίας, όπως μας είπε ο Καρογιάν (ενίοτε εκτελώντας και χρέη κυβ. Εκπροσώπου της)- παραδίδουν μαθήματα ηρωισμού.
Όπως πολύ βολικά αγνοούν το γεγονός ότι η σύγχρονη ιστορία της χώρας δεν ξεκίνησε με εκείνη την επίθεση. Ούτε και τέλειωσε το 1974 με το πραξικόπημα. Του πραξικοπήματος και της εισβολής προηγήθηκαν πάρα πολλά. Και ακολούθησε μια περίοδος 4 φορές μεγαλύτερη από εκείνη που οδήγησε στα γεγονότα του 74. Με τεράστια λάθη και μια στάση- ύποπτη- από το σύνολο της ηγεσίας του τόπου που νομιμοποίησε στην κοινωνία και τη διεθνή κοινότητα τα τετελεσμένα. Τότε που το ΑΚΕΛ απέρριπτε κάθε πρωτοβουλία δεν προερχόταν από τη Σοβ. Ένωση. Και στήριζε τον Σ.Κυπριανού για να οδήγησει κάθε προσπάθεια λύσης σε ναυάγιο.
Σε μια χώρα που κανείς δεν τιμωρήθηκε για τα όσα έγιναν προ και μετά το 74 όπου, αντίθετα, άνθρωποι που οδήγησαν στα συγκεκριμένα γεγονότα και διαχειρίστηκαν με τρόπο καταστροφικό τα αποτελέσματα τους, συνεχίζουν να αντιμετωπίζονται ως ήρωες, τιμώνται και δίνουν τα ονόματα τους σε δρόμους και λεωφόρους, βρήκαμε το πρόβλημα για την κατάσταση που βρίσκεται η χώρα, 40 χρόνια μετά. Αναγάγαμε δώδεκα 18χρονα παιδιά σε κεντρικούς χαρακτήρες της σύγχρονης ιστορίας μας. Φορτώνοντας σ’ αυτούς όχι μόνο το βάρος της εθνικής συνείδησης για το έγκλημα του πραξικοπήματος, αλλά και για τα όσα ακολούθησαν. Για ολόκληρη την πορεία της χώρας.
Κεντρικοί χαρακτήρες της ιστορίας όμως δεν είναι αυτοί. Το μόνο που μπορεί να τους προσάψει κάποιος είναι ότι βρέθηκαν στο λάθος χώρο τη λάθος στιγμή. Και πως δεν βρήκαν το θάρρος της ηρωικής άρνησης σε μια χωρίς αμφιβολία έκνομη ενέργεια. Δεν έκαναν δηλ. αυτό που δεν θα έκανε η συντριπτική πλειοψηφία. Κάτι που πλήρωσαν με τη ζωή τους. Τραγικοί πρωταγωνιστές είναι το σύνολο της ηγεσίας, συμπεριλαμβανομένων αυτών που σήμερα φωνάζουν και (υποκριτικά) «αγωνιούν» για τυχόν νομιμοποίηση του πραξικοπήματος. Το οποίο εδώ και 40 χρόνια- με συνθήματα- καταδικάζουν. Αλλά με τη στάση τους και τη διαχείριση που- όλοι ανεξαιρέτως- έκαναν, πρώτοι νομιμοποίησαν. Είναι όλοι αυτοί που συνειδητά χρησιμοποίησαν την ιστορία- ελλείψει πολιτικής- για να καλλιεργήσουν εμμονές, να φανατίζουν και να διχάζουν, παρά να επιχειρήσουν αναστροφή της. Για τους οποίους η επίθεση, το πραξικόπημα ήταν ο τρόπος να παραμένουν στο προσκήνιο, να κτίζουν πολιτική και να φτιάχνουν καριέρες. Όπως ήταν για κάποιος άλλους το «όχι» σε όλα. Που είναι έτοιμοι να μετατρέψουν τα πιόνια σε πρωταγωνιστες για να μην αναλάβουν τις όποιες ευθύνες. Ο βιασμός της ιστορίας, η δικαίωση του πραξικοπήματος, η πορεία της χώρας είναι δικό τους έργο.
Οι 18χρονοι που συμμετείχαν σ’ εκείνη την επίθεση δεν ήταν ήρωες. Δεν ήταν όμως το πραξικόπημα. Υπήρξαν τα θύματα της ίδιας της ιστορίας η οποία, βέβαια, δεν έγινε απλά. Ήταν αποτέλεσμα της ανικανότητας μιας άθλιας ηγεσίας (η πολιτική της οποίας δεν θα μπορούσε να είχε οδηγήσει αλλού) που τους έφερε στο στρατό και στη συνέχεια στο προεδρικό. Και οι πρωταγωνιστές μιας απίστευτης έκτοτε εκμετάλλευσης από μια εξίσου άθλια αν όχι αθλιότερη ηγεσία, η οποία εδώ και 40 χρόνια κρύβει, πίσω από αυτούς (αλλά και το πραξικόπημα), τις δικές της τεράστιες ευθύνες, την πλήρη ανικανότητα της να εκφέρει πραγματικό πολιτικό λόγο, να δώσει πρακτικές απαντήσεις στα προβλήματα και ελπίδα. Ανάγοντάς τους από πιόνια σε κύριους υπαίτιους της πορείας της χώρας ώστε να συνεχίζει να υπάρχει και να δικαιώνεται. Τα πιόνια όμως δεν μπορεί, κάτω απ’ οποιεσδήποτε συνθήκες, να είναι πρωταγωνιστές. Ούτε η ηγεσία άμοιρη ευθυνων. Έχει αυτό το επώδυνο στοιχείο η ιστορία. Δεν γράφεται μόνο από αυτούς. Κάποιες φορές παρουσιάζει και τα γεγονότα. Ζυγίζει και τις ευθύνες. Και η ζυγαριά των ευθυνών όσο και να «αγωνιούν» γέρνει ξεκάθαρα προς αυτούς. Και τους αφήνει σε απόλυτο βαθμό εκτεθειμένους.
Δημοσιεύτηκε και στην Καθημερινή της Κυριακής
Γράφει: Αντώνης Πολυδώρου
