Φαίνεται πως η 15η Ιουλίου είναι η ιδανική ημερομηνία για εκδήλωση πραξικοπημάτων, αφού ημερομηνιακά συνέπεσαν το προδοτικό πραξικόπημα στην Κύπρο, με το πραξικόπημα των τουρκικών ενόπλων δυνάμεων,42 χρόνια μετά.
Στη περίπτωση μας, βέβαια, το χουντικό πραξικόπημα έφερε καταστροφή και πολύχρονη ημικατοχή του νησιού. Στην Τουρκία απέτυχε. Ωστόσο οι πληγές- έστω και μιας αποτυχεμένης απόπειρας- πραξικοπήματος δύσκολα επουλώνονται.
Η Τουρκία εισέρχεται σε νέα περίοδο εσωστρέφειας. Ο Ερντογάν εμφανίζεται, επί του παρόντος, ως νικητής και υπέρμαχος των δημοκρατικών αξιών!!! (που-όπως γνωρίζουμε από πρώτο χέρι- βάναυσα παραβιάζονται στη χώρα).Εκμεταλλεύτηκε την αποτυχία του πραξικοπήματος για να κατακεραυνώσει κάθε εξωτερική παρέμβαση στα εσωτερικά της Τουρκίας. Κατηγόρησε τις ΗΠΑ για εμπλοκή, στέλλοντας μάλιστα τουρκικές αστυνομικές δυνάμεις στη βάση του Ιτσιρλίκ. Προέβη σε αστραπιαία «εκστρατεία» εκκαθάρισης ανώτατων αξιωματικών, στρατιωτικών, αστυνομικών, δικαστών, κυβερνητών επαρχιών και εκπαιδευτικών, αποδομώντας το κράτος και αποδιοργανώνοντας σκόπιμα τις ήδη αποδιοργανωμένες τουρκικές ένοπλες δυνάμεις. Απειλεί για επαναφορά της θανατικής ποινής όσων αντιδρούν στις μεταρρυθμίσεις που προωθεί. Απαγόρευσε την έξοδο από τη χώρα, εκατομμυρίων Τούρκων δημοσίων υπαλλήλων.
Όλα αυτά ενισχύουν τις υποψίες πως η απόπειρα πραξικοπήματος ήταν προσχεδιασμένη από τον ίδιο, για να εξολοθρέψει τους πολιτικούς του αντιπάλους. Άλλοι την αποδίδουν στη δυσφορία ανώτατων στρατιωτικών κατά του προέδρου, για τις πολιτικές εξελίξεις και την εξωτερική πολιτική της Τουρκίας, με στόχο την ανατροπή του.
Και οι δύο ερμηνείες έχουν βάση. Ο ερασιτεχνισμός και η άμεση κατάρρευση του πραξικοπήματος γεννά εύλογα ερωτήματα. Οι αστραπιαίες μαζικές συλλήψεις, οι αυταρχικές απολύσεις, η εμφανής αποδόμηση βασικών δομών του τουρκικού κράτους και του στρατού και η κατάλυση του κράτους δικαίου, ενισχύουν την εκδοχή πως η απόπειρα ήταν προσχεδιασμένη. Αυτό υπονοούσε σαρκαστικά –έστω ετεροχρονισμένα- κι ο Μάρτιν Σουλτς. Ο Ερντογάν επιχείρησε εξολόθρευση των ήδη μαυροπινακισμένων του αντιπάλων. Επέδειξε αυταρχική αρχομανία, αφού από καιρό έχει απωλέσει το μέτρο, μεθυσμένος από την πολύχρονη εξουσία. Πασκίζει επίμονα να αναθεωρήσει το σύνταγμα, συγκεντρώνοντας υπερεξουσίες για να καταστεί πανίσχυρος. Φιλοδοξεί να καταστεί ο συνεχιστής του Μωάμεθ του πορθητή, επιχειρώντας αποστασιοποίηση από την κεμαλική παράδοση και μεταφέροντας την έδρας του από την Άγκυρα στην Κωνσταντινούπολη.
Στην πολιτική, ωστόσο, η σκακιέρα είναι απρόβλεπτη. Το αποτυχημένο πραξικόπημα θα μπορούσε να αποτελέσει την αρχή του τέλους για τον ίδιο. Η ανασφάλεια, οι εστίες ανάφλεξης και η εσωστρέφεια πλήττουν τόσο την διεθνή εικόνα της Τουρκίας όσο και το κύρος του προέδρου της. Ήδη η Ε.Ε., διά της Φεντερίκας Μογκερίνι, απειλεί πως τυχόν επαναφορά της θανατικής ποινής θα ανακόψει την ενταξιακή πορεία της χώρας. Ο Τζον Κέρυ, προαναγγέλλει έλεγχο της Τουρκίας από το ΝΑΤΟ για να διαπιστωθεί αν τηρούνται οι απαιτήσεις της Συμμαχίας για δημοκρατική διακυβέρνηση. Οι μεγάλες δυνάμεις δυσανασχετούν για τα πολλά μέτωπα που άνοιξε ο Ερντογάν με γείτονες και συμμαχικές χώρες, που κάθε άλλο «παρά μηδενικά προβλήματα» φανερώνουν στην τουρκική εξωτερική πολιτική. Ένα νέο μέτωπο αντιπαράθεσης Τουρκίας- Γερμανίας, έχει άνοίξει. Η εξόντωση του κουρδικού στοιχείου διαιωνίζεται όπως και η ημικατοχή της Κύπρου. Στο ιδιαίτερα ρευστό περιβάλον της Μέσης Ανατολής, η τουρκική υποστήριξη στον ISIS και η απροθυμία της χώρας να παράσχει συμμαχική βοήθεια προβληματίζει τη διεθνή κοινότητα. Οι πρόσφατα «μπαλωμένες» σχέσεις Τουρκίας- Ισραήλ αλλά και Τουρκίας- Ρωσίας, πιθανότατα να επηρεαστούν από την αστάθεια στο εσωτερικό της Τουρκίας και τον εκκεντρικά απρόβλεπτο Ερντογάν. Όλα αυτά συνεργούν ώστε το μέχρι πρόσφατα απόμακρο ενδεχόμενο δημιουργίας ενός Κουρδικού κράτους, να καθίσταται όλο και πιο πιθανό.
Η ημικατεχόμενη Κύπρος οφείλει να παρακολουθεί στενά τις εξελίξεις. Το αποτυχημένο τουρκικό πραξικόπημα άφησε πληγές που είτε θα επουλωθούν α) με πραγματική αποκάσταση της Δημοκρατίας –πράγμα απίθανο από ένα αλαζόνα δικτάτορα-, είτε β) με την πλήρη επικυριαρχία του δεσποτισμού του στην πολιτική ζωή τηςΤουρκίας ή γ) με νέα προσπάθεια για ανατροπή του. Σε κάθε σενάριο, η σκλαβωμένη Κύπρος θα πρέπει να είναι έτοιμη να αξιοποιήσει τις συγκυρίες ώστε να πείσει τους «δύσπιστους στρατηγικούς εταίρους» πως είναι και προς το δικό τους συμφέρον να μην παραμείνει εσαεί όμηρος του παραλογισμού ενός νεοσουλτάνου, απαιτώντας διεκδικητικά την Λευτεριά της.
Γράφει: Αντιγόνη Παπαδοπούλου
