Ο κόσμος αλλάζει ραγδαία. Η βάση της παγκόσμιας οικονομίας αναδιοργανώνεται δραστικά.
Οι αλλαγές άρχισαν ανεπαισθήτως εδώ και τριάντα περίπου χρόνια αλλά μορφοποιήθηκαν και επιταχύνθηκαν κατά την τελευταία δεκαετία. Ήδη, οι βασικές δυνάμεις της οικονομίας κατανέμονται μεταξύ δύο πόλων: (1) Της συνεχούς επινόησης νέων προϊόντων (πραγματικών αγαθών και αντικειμένων) στη βάση της επιστήμης και των νέων τεχνολογιών και (2) της παραγωγής τους. Η επινόηση και η παραγωγή, που παλιά συνυπήρχαν γεωγραφικά, έχουν, κατά μεγάλο μέρος, διαφοροποιηθεί. Η επινόηση συμβαίνει σε έναν πολύ μικρό αριθμό χωρών, με προεξάρχουσες τις ΗΠΑ και κάποιες από τις χώρες της ΕΕ, κυρίως τις τρεις μεγάλες (Γερμανία, Γαλλία, ΗΒ) και, σε ορισμένους τομείς, κάποιες από τις μικρότερες χώρες (π.χ., Σουηδία). Η παραγωγή έχει βαθμιαία μετατοπιστεί στις χώρες της Άπω Ανατολής, κυρίως την Κίνα και τις Ινδίες. Η κατανομή πλούτου, κατά φυσικό τρόπο, ακολουθεί την αναδιοργάνωση αυτή. Οι χώρες που ελέγχουν την επινόηση κατέχουν και ελέγχουν τη μερίδα του λέοντος του παγκόσμιου πλούτου αλλά ένα σημαντικό του μέρος μετατοπίζεται στις χώρες της παραγωγής, προκειμένου να εξυπηρετήσει τις ανάγκες της. Η πολιτική ισχύς κατανέμεται αναλόγως. Οι κινήσεις του διεθνούς χρηματοπιστωτικού συστήματος αντανακλούν αλλά και σε μεγάλο βαθμό συμβάλλουν στη διαμόρφωση των πιο πάνω τάσεων. Οι χώρες που βρίσκονται έξω από την κατανομή αυτή συνθλίβονται μεταξύ των δυνάμεων που την ορίζουν. Δεν προσελκύουν αναπτυξιακές επενδύσεις επειδή ούτε επινοούν ούτε παράγουν και αδυνατούν να δανειστούν για να καλύψουν ακόμη και τις τρέχουσες ανάγκες τους.
Η Ελλάδα είναι ένα από τα πιο τραγικά παραδείγματα των χωρών που συνθλίβονται. Η τραγική της θέση είναι αποτέλεσμα της απροθυμίας της να κατανοήσει την πορεία που ακολουθούσε ο κόσμος μετά το Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο και να διαμορφώσει προσανατολισμούς στο ύψος των επιθυμιών της. Δέσμια των μύθων και των ψευδαισθήσεών της, αιχμάλωτη των φόβων της, εκπαιδεύτηκε για να αναπαράγει τους μύθους και τις ψευδαισθήσεις και να συντηρεί τους φόβους της. Πολιτεύτηκε χωρίς προσανατολισμό προς το μέλλον γιατί το παρελθόν της δεν ήταν όργανο ανάλυσης του σήμερα ούτε αφετηρία για την κατανόηση του αύριο. Ήταν ένας μεγάλος παραμορφωτικός καθρέφτης που, πολύ χειρότερα από τα τείχη του Καβάφη, έδειχνε τις σκιές των πραγμάτων που ο καθένας ήθελε να βλέπει. Στο θέατρο των σκιών όλοι είχαν ρόλο. Σήμερα που ο παραμορφωτικός καθρέφτης έπεσε όλοι βλέπουν έντρομοι όσα είχαν καταρρεύσει όταν το θέατρο σκιών ήταν σε εξέλιξη. Το πολιτικό σύστημα κονιορτοποιήθηκε. Τα Πανεπιστήμια δεν επινοούν. Τα εργοστάσια δεν παράγουν. Η γη δεν δίνει πολλά για τον τρύγο. Οι τουρίστες δεν έρχονται.
Η κατάσταση εδώ δεν είναι πολύ καλύτερη, παρά τη σχετική υπεροχή μας ως προς τους οικονομικούς δείχτες. Κι αυτοί είναι πολύ πιθανό να καταρρεύσουν προς την Ελληνική κατάσταση, αν δεν υπάρξει άμεσα αναπροσανατολισμός και βούληση να πορευτούμε προς την κατεύθυνση των αναγκαίων προσανατολισμών. Ειδικότερα, τα βασικά θέματα στα οποία πρέπει να επικεντρωθούμε, αδρώς διαγραφόμενα, έχουν ως εξής:
- Η κοινωνία μας αδυνατεί να παράγει λύσεις σχετικές με το Κυπριακό πρόβλημα. Διεκδικούμε πεισματικά την Κυπριακή ιδιοκτησία της διαδικασίας λύσης αλλά, και οι δύο κοινότητες, δέσμιες των φόβων μας και της αμοιβαίας έλλειψης εμπιστοσύνης αδυνατούμε να κάνουμε τα τολμηρά μεγάλα βήματα για μια διαδικασία δημιουργικής συνύπαρξης που θα έχει την προοπτική της βαθμιαίας βελτίωσης. Επαναλαμβάνουμε τη φοβική κινδυνολογία του παρελθόντος υπό την προοπτική όλων των πολιτικών τάσεων (π.χ., θα χάσουμε την ταυτότητα μας, θα τουρκοποιηθούμε, θα χάσουμε την ευημερία μας, κλπ.) και παραγνωρίζουμε ότι μέσα από το διαιωνιζόμενο πρόβλημα η ταυτότητα βαθμιαία αναδιαμορφώνεται ενσωματώνοντας το συστατικό του ανήμπορου και του περιθωριακού, που εκτείνεται σε όλους τους τομείς . Η απώλεια της ευημερίας και της ελευθερίας θα έλθει ως μοιραία κατάληξη μιας κοινωνίας που αδυνατεί να παράγει λύσεις στα πλαίσια του σύγχρονου κόσμου.
- Δέσμιοι τοπικών και πρόσκαιρων ισορροπιών, αφήσαμε τις συντηρητικές δυνάμεις του τόπου, που κυριαρχούν σε όλους τους πολιτικούς χώρους αλλά και στα ΜΜΕ, να ποδηγετούν την κοινωνία για να επιστρέφει διαρκώς στο παρελθόν αντί να χαράξει το δρόμο προς το αύριο σε κάθε τομέα δραστηριότητας. Οι πολιτικές δυνάμεις είναι παγιδευμένες στη θεματολογία και τη φρασεολογία των δυνάμεων που είναι υπεύθυνες για τα προβλήματα με αποτέλεσμα ο πολίτης σήμερα δύσκολα να ξεχωρίσει μεταξύ τους.
Οι προεδρικές εκλογές είναι ήδη πολύ κοντά μας. Η συζήτηση περιστρέφεται γύρω από το μνημόνιο που θα επιβάλει η τρόικα για την οικονομία αλλά κανείς, ούτε οι υποψήφιοι για την Προεδρία της Κυπριακής Δημοκρατίας, δεν μιλούν για το μνημόνιο που οφείλουμε εμείς στον εαυτό μας. Το μνημόνιο αυτό είναι πολύ απλό και δεν χρειάζεται παρά μόνο τρία κεφάλαια.
- Τερματισμός της διαίρεσης που υπονομεύει την ύπαρξή μας σε όλα τα επίπεδα. Αυτό δεν θα έρθει μέσα από τις κενές περιεχομένου μεγαλοστομίες των τελευταίων πενήντα χρόνων, αλλά από τολμηρές ιδέες που θα βασίζονται στο αξίωμα ότι όλοι οι Ελληνοκύπριοι, Τουρκοκύπριοι, Μαρωνίτες και Λατίνοι είναι δημιουργικοί συνεργάτες σε ένα κοινό σπίτι που διαμορφώνει κοινά οράματα μέσα σε μια δημοκρατική διαδικασία που τιμά τον καθένα για την προσωπική του αξία και τη δυνατότητά του να συμβάλλει στην κοινή ανάπτυξη και την ενίσχυση της διεθνούς θέσης της Κύπρου και όχι για τις προσωπικές του πεποιθήσεις η προτιμήσεις.
- Δημιουργική ένταξη της Κύπρου στον κόσμο και την οικονομία της επινόησης. Είναι ο μόνος χώρος στον οποίο έχουμε μέλλον, γιατί εκεί παράγεται ο πλούτος και εκεί διασφαλίζεται η ισχύς.
- Θεσμική διασφάλιση ότι οι καταστροφικές πρακτικές του παρελθόντος (πελατειακή πολιτική και πελατειακό κράτος, λαϊκισμός, ανύπαρκτη η περιορισμένη λογοδοσία των αρχόντων, βραχύχρονη και ερασιτεχνική προσέγγιση στα προβλήματα) θα εκλείψουν το ταχύτερο.
Στη συγγραφή των κεφαλαίων αυτών πρέπει να μετέχουν όλοι οι πολίτες. Εν όψει των επερχόμενων εκλογών, αναμένουμε από τους υποψήφιους προέδρους να μας που τι οι ίδιοι θα προσφέρουν στη συγγραφή των κεφαλαίων αυτών.
Γράφει: Ανδρέας Δημητρίου
